Texto de Pablo Iglesias Núñez na Illa de San Simón

Texto cedido polo autor

15/07/2012 Pablo Iglesias Núñez, fillo de Mercedes Núñez Targa, presa no cárcere de Ventas en Madrid e deportada no campo de concentración nazi de Ravensbrück

Bós días. Grazas a todas e a todos.pola vosa presenza neste lugar da Illa de San Simón un ano máis.

É una ledicia ver hoxe eiquí tanta xente nova loitando pola recuperación da memoria e da dignidade. ¡Por fin xa temos relevo!.

O escritor luso José Saramago, Premio Nobel de literatura, escribía nos seus “Cadernos de Lanzarote”: “Somos a memoria que temos e a responsabilidade que asumimos. Sin memoria non existimos, sin responsabilidade, quizáis non merezcamos existir”.

Iste deber de memoria é o que nos une hoxe eiquí.

Cando lle decían a minha nai como se atrevía a chamarlle campos de concentración aos campos de acollida para os refuxiados republicáns espanhoes en Francia e si non había diferencia cos campos de concentración nazis, ele repostaba:

“Craro que hai diferencias. Nos campos de concentración en Francia e nos campos de concentración nazis, había homes e mulleres privados dun ben esencial, a liberdade. A liberdade de pensar, a liberdade de crear, a liberdade de vivir. En ámbolos dous casos había homes e mulleres despoxados da súa dignidade. En ámbolos dous casos había malnutrición, fame, enfermidades, castigos. En ámbolos dous casos había alambradas e miradores. A diferencia era que nos campos de concentración nazis, había cámaras de gas e eliminaban os que non servían xa para traballar e nos campos de concentración en Francia, non había cámaras de gas, non os mataban, simplemente os deixaban morrer”.

¿Podemos chamarlle a este lugar da Illa de San Simón, campo de concentración? Ben é certo que non son nin historiador nin un purista da lingua. Neste lugar no que nos atopamos hoxe, había homes privados de liberdade e despoxados da súa dignidade. Había desnutrición, fame, enfermidades, castigos, sacas e fusilamentos. As alambradas eran o mar que rodea a Illa.

Quero citar agora algunhas frases dun traballo de Gonzalo Amoedo que ten por título: “O penal de San Simón. Neste traballo, recolle esa analise de Ángela Cenarro:

“ A novidade que trouxo a sublevación militar de 1936 foi que a fidelidade á República pasou a ser delito, e o golpe de estado rematado na guerra, ao acabar co Estado de dereito, impuxo a xustiza do revés.”

Explica Gonzalo como o novo Estado implantouse sobre a represión na retagarda, ateigada de mortes selectivas para descabezar os movementos sociais organizados arredor dos valores republicanos, anarquistas, socialistas, comunistas ou nacionalistas dirixidas a destruír para sempre a democracia que representou a República, impedindo que no futuro xurdise a menor disidencia e oposición.

Hai que recordar que unha vez iniciada a sublevación, o xeneral Mola insistirá ao dicir:

“es necesario propagar una atmósfera de terror…”.

Afirma Gonzalo que os fusilamentos, as depuracións de funcionarios, os expedientes de responsabilidades políticas, as incautacións de bens, as sancións económicas, as inhabilitacións e o legado que deixou todo aquilo foi tremendo, e os estigmas aínda seguen visibles.

Demostra que houbo un plan global perfectamente concibido por altas e preclaras mentes, que pretendían descabezar definitivamente a contestación, a intelixencia deste país. Non é difícil entender que no fragor orixinado polas matanzas, sacas, fusilamentos e movementos de presos dun a outro penal, a moitos deles se lles escapara que o fascismo era un movemento perfectamente organizado e encamiñado a destruír o movemento obreiro, os avances igualitarios

Estou de acordo con Gonzalo Amoedo cando din cos campos de concentración e cárceres convertéronse en lugares onde os malos tratos, a fame e a degradación do ser humano foron rasgos definitorios da nova orde que se estaba a construír, complementarios por tanto das sacas e os fusilamentos.

En principio, o recinto da Illa de San Simón destinouse a acoller preventivos á espera dos consellos de guerra. A meirande parte serían xulgados por adhesión ou auxilio a unha rebelión da que foran os seus xuíces os protagonistas e non eles, e moitos, serán sacados polas noites sen agardar polo procedemento xudicial, sendo asasinados en diversos lugares da provincia. Un dos inquilinos de San Simón, o redondelán Jesús Bernárdez Gómez, recordaría , a propósito das saídas diarias:

“Todos los días a las 8 de la noche pasaban lista. Primero nombraban a todos y, luego, nos pasaban a otras estancias y volvían a pasar otra lista, más pequeña, de nombres. ¿Para qué? Para salir, llevarlos en la lancha y darles el “paseo”. Ese momento era realmente brutal para todos.

Outra desas constantes eran as pésimas condicións de vida, que conlevaron, ademais de ás múltiples mortes por inanición e falta de hixiene, a que o preso Francisco Secundino Martínez Rodríguez, de Moaña, se volvera tolo, ou que Francisco Vázquez López e Diego Domínguez Vera se suicidaran colgándose polo pescozo, mentres que Pedro Falcón Pomar suicidábase afogándose no mar.

A este panorama uniuse trala caída da fronte do norte o barco Upo Mendi, ancorado preto das illas, ateigado de prisioneiros asturianos, leoneses, santanderinos e vascos, que malvivían naquel angosto espazo nunhas condicións aínda peores que as dos seus compañeiros.

A dicir de Braulio González, aprendiz nunha ebanistería local na que se fabricaban os ataúdes e fillo dun paseado, houbo un tempo no que era raro o día no que non había unha ou dúas destas viaxes macabras. No período comprendido entre o 1 de xullo e o 3 de agosto de 1941, un período no que xa cesaran os paseos e fusilamentos en masa, Xosé Carlos Abad Gallego contabilizou 251 mortos, e durante toda a vida do penal a cifra chegará, sempre segundo este investigador, a 517. ”

En Galicia, non hubo campos de batallas, so hubo campos de concentración: Camposancos, Santa María de Oia, A Illa de San Simón, Figueirido, Lavacolla, Rianxo, Muros de San Pedro, Betanzos, O Ferrol, Cedeira e Ribadeo. En Galicia, hubo tamén cadeas como a e Vigo, a de Coruña, o Mosteiro de San Salvador en Celanova e o Campo da Rata na Coruña.

O único crime que cometeron istas mulleres e istos homes represaliados, non foi de “auxilio a rebelión” do que foron acusados. Non. O único crime que cometeron foi creer nun ideal de xustiza e liberdade, defendendo un goberno lexítimo, o goberno da Segunda República contra o golpe dos xeneráis facciosos que provocó unha guerra incivil.

Que pensar dunha sociedade, a sociedade española, que non foi capaz de xuzgar o xenocidio franquista, pero foi quén de esixir una Comisión da Verdade en Arxentina, e xuzgar a Pinochet e, pola outra banda, de sentar no banquillo dos acusados ao xuiz Garzón.

Que pensar dunha sociedade, a sociedade española, que foi quén de facer una Transición, más bén Transacción, ca súa inxuriosa Lei de amnistía de 1977.

Que pensar dunha sociedade, a sociedade española, que non foi capaz de dotarse dunha Lei de Memoria que nos hubera permitido recuperar a dignidade dos combatentes antifascistas e de todolos represaliados do réximen franquista.

Que pensar dun Concello, o Concello de Vigo, que nos aldraxa aínda ca Cruz do Castro aos voluntarios da División AzuL.

A moral do nacional-catolicismo aínda impera neste país.

Debemos impulsar de novo a batalla pola Comisión da Verdade e pola anulación de todolos xuizos do franquismo.

O terror franquista fixo que durante xeneracións non fóramos capaces de asimilar a nosa propia experiencia e non nos atrevamos a comparar, a asociar e a pensar. Ese terror impidiú que coñecéramos a nosa historia. Consiguiú que non se falase dentro das propias familias.

Os fascistas quixeron soterrar nas esquencidas cunetas e con un tiro na nuca aos homes e mulleres e os seus ideáis. Pero os ideáis dunha causa xusta non morren ni desaparecen e hoxe están moi vivos en millóns de corazóns.

Temos unha responsabilidade de vixíancia fronte o contexto europeo actual, debido o resurxir dos movementos da ultra dereita.

Bertolt Brecht, dramaturgo e poeta alemán escribía: “¡Aínda é fecundo o ventre de onde veu a besta inmunda!”

Igual cos deportados nos campos de concentración nazis no día da súa liberación, alzemos a voz para berrar: “¡NUNCA MÁIS!”.

¡VIVA A REPÚBLICA!

¡A POLA TERCEIRA!