O Alcalde socialisto de Vigo é condenado pola xusticia a derrubala de urxencia pero segue negándose

sexta-feira, 30 de maio de 2014

'As Marías' terán por fin unha lápida digna, despois de anos de abandono

'Coralia e Maruxa. As irmás Fandiño'

Praza Pública - Marcos Pérez Pena  27/5/14
En febreiro do pasado ano unha nova de prensa denunciou o estado de abandono no que se atopaban as tumbas de Maruxa e Coralia Fandiño, As Marías, no cemiterio de Boisaca. Represaliadas en vida pola militancia anarquista da súa familia, ignoradas, ocultadas ou esquecidas as razóns do seu sufrimento e do seu illamento, foron convertida nunha anécdota, nun elemento folclórico, símbolo dunha cidade que en realidade non as coñecía. Finadas a comezo dos oitenta, pouco a pouco esta situación foi reparándose. Unha moi fotografiada escultura na Alameda, actos de homenaxe, libros e documentais, serviron para que a súa memoria seguise presente, e para que pouco a pouco fose coñecemento a súa verdadeira historia, que aínda necesita dunha maior difusión e recoñecemento. Hai dous anos Lila de Lilith e As dúas organizaron unha mulleranaxe, unha homenaxe a dúas mulleres que "tiveron que vivir nos seus corpos a represión" polo seu "compromiso ideolóxico indubidable" e o da súa familia.

A pesar destes pequenos avances, e de seren un dos símbolos de Compostela, a tumba destas dúas mulleres estaba totalmente abandonada. O Ateneo de Santiago iniciou o pasado ano unha campaña de procura de apoios económicos para colocar unha nova lápida en Boisaca, que ademais fose testemuña do compromiso político e da vida que levaron Maruxa e Coralia. Contaron dende un comezo co apoio da Asociación Cultural O Galo e doutras entidades da cidade. Ano e medio despois, por fin este mércores inaugurouse oficialmente esta lápida, nun acto cívico que se celebrou no cemiterio a partir das seis da tarde. Interviron o Presidente do Ateneo de Santiago, Salvador García-Bodaño, Mercedes Espiño da A.C. O Galo, Luis Pasín, Encarna Otero, Xosé Luis Bernal e Manuel Fandiño Pampín, familiar das irmás Fandiño. Ademais, o xornalista Nacho Mirás, que deu a voz de alarma sobre o estado das tumbas, acompañará o acto tocando a gaita.

Xosé Ramón Pousa, que dende o Ateneo foi un dos impulsores do proceso que se pechará este mércores, salienta as dificultades que atoparon para acadar o obxectivo: "Houbo moitas dificultades, porque estaban en dúas tumbas, e ademais non había uns propietarios claro deses nichos. Houbo que atopar un herdeiro, que se implicou activamente no proceso, e superar un proceso burocrático complexo". 
Pousa destaca que "o obxectivo é reivindicar un pouco a figura histórica destas mulleres, que formaban parte da paisaxe humana de Santiago e que foron moi maltratadas pola sociedade compostelá, que aínda que as converteu nun símbolo da cidade, en realidade descoñecía a súa historia. Unha familia represaliada polo franquismo polo seu activismo anarquista". "Nos últimos anos foise coñecendo algo máis a súa historia, pero aínda non é suficientemente coñecida. Débenselles moitas cousas na cidade", conclúe. Por este motivo, o Ateneo chama á cidadanía de Compostela a participar na homenaxe, que se implique "nesta iniciativa para dignificar as súas tumbas", con "afecto e rebeldía", como se pode ler inscrito no mármore.

Será unha boa oportunidade para recoñecer a Maruxa e a Coralia Fandiño como merecen, para lembrar como "o acoso dos falanxistas, a represión, a marxinación e a fame se cebaron nelas", como destacou Luz Fandiño na homenaxe realizada hai dous anos, e tamén para poñer en valor como durante as longas décadas de ditadura a súa liberdade foi "a cor naquela cidade tan gris".

“A nosa Galiza non morre mentres haxa corazóns galegos”

Placeres Castellanos

Placeres Castellanos Pan, foi unha valente muller do seu tempo. Nai de sete fillos viu como a violencia fascista lle asasinaba a un deles e ao seu home, o comunista Víctor Fraiz, en Vigo. Loitadora incansable, amiga de Líster, loitou contra o franquismo e en Francia proseguiu a loita como guerrilleira. Foi unha das galegas mais destacadas do exilio galego e español. Nova reportaxe sobre as heroínas galegas.

Calica Confidencial.com - Lois Pérez Leira | Vigo | 23/05/2014  
Placeres Castellanos naceu en Pontecaldelas o 11 de xaneiro de 1896. Desde os inicios do século XX, a súa vila natal sufriu unha constante sangría migratoria. A maioría dos mozos marchaban a Portugal ou ao Brasil, fundamentalmente a Salvador de Bahia. Placeres era unha moza de aldea, fermosa, chea de ilusións. Como todas as rapazas daqueles anos soñaban con casar e ter unha boa familia. Todo transcorría monotonamente naquel lugar de vales verdes e encantados, como os seus ríos bravos. Todo era case igual, ata que chega á vila, o mestre rural Víctor Fraiz.

A familia de Placeres Castellanos e Víctor Fraiz
 A chegada de Víctor espertou a ollada atenta das mozas casadeiras. El era un mozo intelectual, con moitas inquedanzas políticas, sindicais e mesmo xornalísticas. Durante os anos que reside naquela vila realiza unha intensa actividade social. Funda os xornais El Heraldo de Puente Caldelas en 1915 e El Explorador de Puente Caldelas no mesmo ano. Tamén foi o impulsor da creación dos Boy Scout. Foi presidente e fundador da Asociación de Mestres de Pontecaldelas.

Ao pouco de chegar coñece a Placeres e comezan un curto noivado. A rapaza tiña apenas 15 anos cando casou con Víctor, que contaba xa con 24. Foi o 6 de novembro de 1911. Deste matrimonio nacerán 7 fillos. Logo desta etapa, o matrimonio trasládase a Vigo, onde Víctor é destinado a unha escola na rúa Tomás Alonso. Naquel establecemento vivirán no primeiro piso do edificio, xa que, por aqueles anos, aos mestres que non eran do lugar o goberno proporcionáballes a vivenda no mesmo colexio. Nesta etapa Placeres dedícase a criar os sete fillos, tarefa que non lle permitía moitas outras actividades. Pero, malia iso, nos momentos libres realiza algunha que outra actividade social e solidaria.

En 1924 preocupada pola infancia, ela , que tiña unha familia numerosa, interésase polo tema e participa da Xunta de Protección de Menores. Coa proclamación da Segunda República, Placeres implícase máis na actividade política. En 1932 forma parte da Liga pola Defensa dos Dereitos do Home. Esta organización foi fundada en 1913, sendo algúns dos seus fundadores Azorín, Dalí, Falla, Azaña, Ortega y Gasset, Miró, Besteiro, Simarro, García Lorca, Américo Castro, Sánchez Albornoz, Antonio Machado, Salvador de Madariaga, Ramiro de Maeztu, Gregorio Marañón, Menéndez Pidal, Miguel Morayta, Benito Pérez Galdós, Cipriano Rivas Cherif, Ramón del Valle Inclán, Ignacio Zuloaga, Pedro Rico, José María Gil Robles, Pablo Ruiz Picasso, Pablo Cassals, Lluis Companys, Francesc Maciá, Vicente Blasco Ibáñez, Angel Ossorio, Luís Araquistáin, Antonia Merce “La Argentinita”, José Giral e Manuel Aznar, entre outros. Placeres iniciouse xunto ao seu marido na militancia socialista.

Posteriormente, o matrimonio pasou ás fileiras do Partido Comunista. En 1933 foi nomeada secretaria do Comité de Vigo do Socorro Vermello Internacional. O Socorro naceu nos anos vinte do século pasado por impulso da III Internacional Comunista para enfrontarse ao fascismo, entón só incipiente. Entre os seus dirixentes formaron parte mulleres antifascistas tan coñecidas como a alemá Clara Zetkin, a italiana Tina Modotti e a rusa Elena Stasova. O Socorro Vermello Internacional entronca, pois, directamente coa historia do movemento comunista e antifascista internacional, alcanzando axiña un gran desenvolvemento en todo o mundo, destacando no apoio político, xurídico e económico a todos os represaliados, sen diferenzas ideolóxicas ou partidistas. No Estado español desenvolveuse trala insurrección de Asturias de 1934, para facer fronte á dura represión desatada pola reacción e conseguir a liberación do gran número de encarcerados que ocasionou. En 1934 durante o “Bienio Negro” Placeres foi detida baixo acusación de posesión de armas, imputación esta que non puido ser comprobada.

O 17 de xullo de 1936 prepárase para participar da reunión que tiña en Madrid como representante de Vigo, no Socorro Vermello Internacional. O tren saía pola noite. Algunhas horas antes o seu fillo Víctor, que gañara unha praza de funcionario na capital, collía o tren de Madrid a Vigo, co fin de pasar uns días na súa cidade e visitar á súa noiva. Na estación atópase coa súa nai, coa que fala algúns minutos.

Cóntanse as últimas novas familiares, e falan do asasinato de Calvo Sotelo. O asubío da locomotora que anunciaba a partida do tren, fúndeos nel ultimo abrazo. De vagar, o tren comeza a partida. Placeres, desde o portelo, dille que á súa volta falarían máis de vagariño. O 18 de xullo o alzamento militar sorprende a Placeres en Madrid, mentres que o seu fillo aos poucos días estará baixo o dominio do fascismo.

En Vigo, os traballadores reciben a noticia do levantamento con moita preocupación. Nos primeiros días existen varias accións de resistencia contra os sublevados. En varios puntos da cidade organízanse barricadas armadas, onde os veciños partidarios da Fronte Popular resisten con armas rudimentarias. Fraiz, xunto aos comunistas, eran partidarios de pedir armas ás autoridades e de resistir militarmente, malia que a maioría das autoridades socialistas consideraban que a situación estaba controlada. Aqueles dirixentes equivocáronse e a gran maioría deles foron fusilados.

Fraiz non quería correr a mesma sorte e tirouse para o monte, con centenares de persoas, que vían a súa vida en perigo. Os falanxistas saíron na súa procura e como non podían atrapalo detiveron ao seu fillo Víctor como refén. Levárono ata o campo de concentración que montaron no centro da cidade de Vigo, onde funcionaba o club El Frontón, sobre a rúa María Berdiales. Alí amoreábanse centenares de persoas que durmían no chan, unhas apegadas ás outras.

Cóntanos Manuel Lago, que estivo no Frontón: “Recordo que comigo estaban detidos no Frontón o famoso xornalista do Faro de Vigo Lustres Rivas e o fillo do mestre Víctor Fraiz. Unha noite leváronnos ata o Areal e desde alí trasladáronnos ata o lazareto de San Simón. Desde alí unha noite foron sacados da súa cela o fillo de Fraiz e Rivas. Días despois fomos sabedores de  que foron paseados e os seus corpos apareceron na estrada de Vigo a Redondela, moi preto da actual ponte de Rande. Foi un 10 de novembro de 1936. Víctor Fraiz Castellanos tiña só 19 anos de idade. Por aqueles tempos da Segunda República Víctor Fraiz era un destacado militante comunista e dirixente da Federación Española de Traballadores do Ensino (FETEN).

Así conta a propia Placeres como se desata a traxedia: “Nos últimos días do mes de novembro atopei na rúa de Alcalá ao Sr. Mella, que ao saudarme escapoulle darme o pésame por Víctor.... posteriormente a miña irmá enviábame unha mensaxe pola Cruz Vermella corrobando o masacre cometido. Coa miña dor de nai, bebendo bágoas e afogando suspiros, achegueime a unha familia amiga por saber algo máis e contáronme que aos meus fillos leváronos como reféns por que non atopaban ao pai, e para que o meu marido se entregase deran morte ao mozo anunciando que os matarían a todos se o meu marido non aparecía. O meu fillo Víctor cumprira 19 anos en setembro. Unha inocente vítima, sufriu o martirio dos xustos e na estrada de Vigo a Redondela apareceu morto. Ao saber isto o pai presentouse para evitar a matanza dos outros fillos, ao ver que o fascismo cruel se alimenta de sangue inocente, logo de condenalo a matar, ao cabo duns meses fusilárono por pensar, e porque era un Mestre Nacional que cantaba na súa escola o Himno Republicano...”.

No libro Galicia Mártir, cuxo autor escribe baixo o pseudónimo de Hernán Quijano, relátanse estes acontecementos: “Víctor Fraiz, ao que perseguiran infrutuosamente os falanxistas desde o comezo da rebelión, presentouse en Vigo e foi entregarse ao representante consular dunha republicana americana (Uruguai), quen se puxo de acordo co decano do corpo consular e xuntos ambos decidiron entregar o fuxitivo ás autoridades rebeldes, pero coa firme promesa de que non sería asasinado senón que sería xulgado en Consello de Guerra. Así tiveron que prometelo os xefes fascistas aos dous representantes consulares que fixeron a xestión e a entrega (...). Víctor Fraiz foi inexorabelmente condenado a morte, sendo fusilado o día 15 de setembro de 1937 en unión doutro comunista, Manuel Fernández Careu, alias “El Chato...”. Placeres mobilízase a través da FETE (Federación Traballadores da Educación) traballando en varias garderías de Madrid, a primeira foi na rúa dos Madrazos e a outra na rúa Carabanchel. Tamén foi enfermeira nas frontes de combate de Xaraman, no hospital Tarancón e logo no 6 Corpo do Exército, na fronte do Pardo. En agosto de 1937 declara para Nueva Galicia: “A unión de todos os galegos paréceme que será a máis firme e sólida demostración do noso interese en facer un bloque galego só comparábel ao Everest contra o que vaian despedazarse todas as pólas dos traidores. O meu espírito querería rachar os lazos da materia para poder voar en busca de todos os galegos espallados e unilos como un só corpo pois así demostraremos á humanidade enteira que a nosa Galiza non morre mentres haxa corazóns galegos que, vibrando ao unísono, fundan ao mesmo tempo no crisol do amor e a xustiza. Ata conseguir a redención da Humanidade...”. En 1938 seguindo o goberno republicano trasládase a Valencia e incorpórase a Solidariedade Galega Antifascista organismo unitario onde participaban galeguistas, comunistas e socialistas. Naquela organización coincidirá con outras dúas mulleres destacadas do seu tempo, Amparo López Jean e a súa filla Amparo Alvajar.

Durante os anos da guerra escribe en distintas publicacións periódicas, nomeadamente en Nueva Galicia. Ao terminar a guerra ten que partir por mar ao exilio. O 30 de marzo chega a Francia no Burrington Combe. Os primeiros días é instalada nuns pavillóns, na praia de Corniche, e posteriormente é trasladada ao campo de concentración para mulleres e nenos de Cenilles.

En Francia traballará de enfermeira ata que en 1941 se incorpora á guerrilla ocupando o posto de Sarxento da 3 brigada de Guerrilleiros da Amical F.F.I. (francotiradores) co número 35.435. Placeres realiza distintas operacións guerrilleiras chegando a ser coñecida como a Española Clavets D´Unijot. Ao terminar a guerra continua o seu labor politica na provincia de Ariege.

Participou en representación de España no I Congreso Mundial de Mulleres celebrado en París en 1945. En Francia coñece a Neruda e a mais a Alberti. Tamén frecuenta a personalidades como Líster, a quen coñeceu durante a guerra civil. Ao rematar a segunda guerra mundial a través dunha organización que se dedicaba a reagrupar aos fillos dos exiliados, Placeres pode reencontrarse en París co seu fillo menor Manuel. O propio Manuel relata esta parte da historia: “era un mozo que tiña apenas 17 anos cando a miña nai fixo as xestións para que nos puidésemos encontrar novamente. Trasladeime ata Irún, no País Vasco, e desde alí cun grupo de persoas demos en cruzar os Pirineos. Tivemos que camiñar polas montañas toda a noite, ata chegarmos a Francia. Nun lugariño da fronteira botamos un par de días ata que collemos un tren ata París. Alí estaba miña nai esperando por min”. Durante varios meses Placeres intenta conseguir os documentos para o seu fillo, co fin de poder embarcar cara a Bos Aires. En 1949 logran embarcar cara á Arxentina onde estaba Celso Fraiz, irmán do seu marido. Ao chegar estabelécense en Marcos Juárez na provincia de Córdoba.

Aquela zona tiña un aquel con Galiza. Posuía montes, ríos e vales. Parecíase moito á súa Pontecaldelas natal. Logo dalgúns anos nesta vila da serra trasládase co seu fillo á zona sur do Gran Bos Aires. Manuel, o fillo menor, casa e forma a súa familia. Placeres de cando en vez achégase a algunhas actividades dos exiliados que se realizaban na Federación de Sociedades Galegas. “Lembro que fun coa miña nai á Federación a escoitar a Rafael Alberti e a outros intelectuais nun acto literario antifranquista”.

En 1955 regresou a Vigo e finou o 25 de xuño de 1971. O corpo de Placeres descansa xunto ao do seu home no cemiterio de Pereiro. Placeres deixo sen concluír un libro autobiográfico, poesías e apuntamentos. Algúns, coma este, onde crea un Pai Noso comunista: “Pai da liberdade, que estás no Kremlin, sempre invocado sexa o teu nome, manda a nós a túa protección, non nos deixes caer en mans inimigas, líbranos do fascismo cruel e fágase a túa vontade internacional. Así sexa”.
Entre os seus poemas, pódese citar o intitulado “Terra Galega*”, que di literalmente así:
*Traducción Estación Atlántica

¡Oh Galicia matriarcal
con fillo de Breogán,
Pardo de Cela, Pondal
Curros e Concepción Arenal.
Nai de galegas nais.
Mártires e dolorosas.
¡Cántalle aos inmortales
que dormen baixo as losas!
Mécelos no teu colo.
Rumoreando un a-la-la,
Dilles que sempre nos beizos
Do pobo, os seus nomes van.
Invocándoche viviron.
Con bágoas regáronche,
Ao non haberche redimido
A vida hanche ofrendado.

quarta-feira, 21 de maio de 2014

Pontevedra rende homenaxe á mestra Ernestina Otero


II Simposio "A memoria das mulleres" dedicado nesta ocasión á escola represaliada e resistente.

Pontevedraviva.com - Óskar Viéitez 20/5/14
Pontevedra acollerá os días 29, 30 e 31 de maio, na Casa das Campás, o segundo Simposio "A memoria das mulleres" dedicado nesta ocasión á escola represaliada e resistente.

O programa arranca cun acto de homenaxe a Ernestina Otero Sestelo, profesora da antiga Escola Normal de Maxisterio de Pontevedra. Será o xoves 29 ás 20:30 horas no Paseo de Monteiro Ríos.

Manuel Puga Pereira, biógrafo e neto de Ernestina, explicou que a súa avoa "exemplifica o compromiso coas xeracións futuras", foi unha muller que nacida en Redondela se dedicou máis de trinta anos ao ensino nunha época con gran dificultade para o acceso aos estudos, especialmente para as mulleres. Unha desigualdade entre sexos recollida no código civil.

Naceu en 1890, estudou Maxisterio en Pontevedra, e dende 1915 ensinou nesta Escola de Maxisterio de Pontevedra e na Normal e colaborou ademais en moitas outras actividades sociais.

A súa implicación no sistema da Institución Libre de Ensino carrexoulle suspensións de cargos no período da guerra, sendo afastada da súa praza e trasladada a Ourense. Finalmente puido volver a Pontevedra, onde na Normal seguiu ensinando. Estivo casada con Luis Pereira e tiveron un prolífico matrimonio. Faleceu en 1956.

O Concello de Pontevedra e a vicerrectoría do campus de Pontevedra da Universidade de Vigo decidiron poñer o nome de Ernestina Otero aos premios que se concederán a aqueles estudantes que incorporen a perspectiva de xénero nos traballos de fin de grao e fin de máster.

quinta-feira, 15 de maio de 2014

Memoria Histórica e As Nosas Letras en Cangas


Día das Letras Galegas
Acto Literario e de Memoria en Cangas o venres 16 maio
Lectura de poemas no Homenaxe as vitimas do 36

20.30 horas
Salón de Plenos – Concello de Cangas
Poemas ás Vítimas do 36 nas rías de Vigo e Pontevedra

Recital de Poemas a cargo de Claudio Rodríguez Fer e Carmen Blanco
Entregarase un libro de poemas a todas as persoas asistentes ao acto

Actuación musical

Organiza.- Asociación da Memoria Historica 28 de Agosto de Cangas

domingo, 11 de maio de 2014

Homenaxe a Castelao en Nova York, no 75 aniversario da súa estadía na cidade

A Universidade pública de Nova York réndelle tributo a Castelao no 75 aniversario da estancia do político galego na cidade dos rañaceos. Castelao durante o tempo que estivo nos Estados Unidos dirixiu os seus esforzos a captar simpatías no país americano para a causa da República.

Un legado que comeza na rúa 86 de Manhattan, que pouco terá que ver coa que viviu Castelao. Xa non existe tampouco o Ulker Park de Brooklyn, onde deu o seu primeiro discurso ante milleiros de persoas. A capacidade de convocatoria do de Rianxo deste lado do océano era asombrosa e tiña un porqué.

O Madison Square Garden e 18 estados máis viron o político galego falar en prol da República de Negrín e en contra do golpe do 36. En Nova York escribiu esa segunda parte de Sempre en Galiza, plasmou os Debuxos de negros e axudou á unión das exiliadas e dos exiliados galegos.

O froito desa unión é a Casa de Galicia de Nova York por exemplo. Castelao, marcharía cara a Bos Aires con Os vellos non deben de namorarse na maleta e sabendo xa naquel momento que non podería regresar á súa Galicia. Xa non volvería a Nova York tampouco. Foron só dous anos, pero deixaron unha pegada fonda no seu legado.

Catro galegos presentan en Vigo 12 novas demandas por crimes do franquismo

     Consulado de Arxentina en Vigo, Rua Lopez de Neira, N° 3 - 2° Piso - Oficina 211               TLF: 986 435 822 / 986 435 199; e-mail: consulado-vigo@portalargentino.net
Traducción Estación Atlántica

Un deles é Camilo de Dios, "o último guerrilleiro que queda en Vigo" e que estivo no cárcere durante 10 anos

Faro de Vigo 9/5/14 
Catro galegos presentaron este venres no Consulado da República Arxentina en Vigo 12 novas demandas por crimes contra a humanidade cometidos en Galicia durante a etapa do franquismo.

Así o trasladou a Europa Press unha das integrantes da Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica, Carmen García-Rodeja, que sinalou que o obxectivo de presentar estas denuncias é que se recollan os testemuños e haxa un recoñecemento público dos casos das vítimas do franquismo.

"Buscan que alguén lles escoite, que se recoñeza que os que morreron non eran delincuentes, que morreron sen liberdade, sen xuízo e foron sometidos torturas" remarcou García-Rodeja, que indicou que, despois de que "a xuíza decida o que haxa que decidir", pedirán que alguén asuma a responsabilidade.

O primeiro deles é Camilo de Dios, que ademais de denunciante é "o último guerrilleiro que queda en Vigo" e estivo no cárcere durante 10 anos desde 1949. El rexistrou, ademais, unha demanda polos casos da súa nai, que estivo 13 anos en prisión e o seu irmán, que en 1950 foi asasinado pola Garda Civil.

O militante comunista Luís "Ferreiro" Fernández tamén presentou un caso propio, xa que sufriu torturas e estivo un ano no cárcere da Coruña; o dun irmán, que foi torturado e encarcelado durante meses; e o da súa muller, que estivo na prisión de Vigo a principios dos anos 70, segundo denuncia.

Pola súa banda, Concha González rexistrou tres demandas polo seu pai, que estivo oito anos no cárcere da Coruña, e por tres dos seus tíos, que foron asasinados en 1937.

Finalmente, Miguel Freire entregou no consulado unha denuncia pola súa avóa, que sufriu torturas e estivo varios meses no cárcere de Ribadeo durante os anos 30; e outra polo seu tío avó, que permaneceu cinco anos na prisión de Lugo, de onde saíu tuberculoso.

domingo, 4 de maio de 2014

«No 1936, só un oficial votou contra unha pena de morte en Ferrol»

Mención de Manuel Barreiro en la 2ª parte: Consejos de guerra de La Armada
O historiador di que son os netos hoxe os que reivindican a memoria dos seus avós
Xosé Manuel Suárez (Cedeira, 1958), profesor e historiador, acaba de sacar en papel Crónica negra de la Marina Española (Ed. La Central Librera, 15 euros 100 pax.) que xa aparecera en edición dixital. Recolle un relato ameno do acontecido en Ferrol do 18 ao 22 de xullo de 1936. E tamén fala da represión que veu despois, tema do que é especialista, materia da sua tese doctoral e motivo dos seus libros anteriores. Detense na guerra no Cantábrico e os apresamentos de buques mercantes, que logo acaban en Ferrol, outro tema do que é bon coñecedor.

ADVERTISEMENT
-¿Por qué o título historia negra?
-Porque sempre se fala da responsabilidade dos militares alzados, en xeral, pero non do caso concreto da Mariña, que foi clave en Ferrol, e tamén na represión. Dos cen sumarios que estudiéi, en nada máis que un hai un voto particular contra a pena de morte. E é do oficial Sánchez Barcáiztegui, da familia do personaxe histórico, que di que non vota a pena de morte porque non está disposto a tal condena sen probas. O resto son xuizos sumarísimos de aplicación rigorosa do Código Penal da Mariña de Guerra. A Mariña alentou e favoreceu aquel clima que veu despois do 18 de xullo, de fusilamentos, paseos e torturas. Logo, moitos dos líderes alzados en Ferrol formaron parte da camarilla de Franco, como os Moreno, Camilo Alonso Vega, Suánzes o garda civil...

-A Mariña tamén foi clave na victoria dos alzados en Ferrol.
-Sí. O Goberno da República mandou para o Estreito os mellores barcos que estaban en Ferrol, para cortalle o paso a Franco. Aquí quedou só o Cervera, que estaba no dique e non o diron sacado á ría. Se o conseguiran, as tropas do Exército que tomaron o Concello, que estaba no Cantón, podían ser bombardeadas.

-Case que 80 anos despois, ¿a Guerra Civil segue presente?
-Claro, nos netos. Eu o vexo nos actos e conferencias nos que participo. E se non se lle da o tratamento e recoñecemento adecuados, serán os bisnetos.

-¿Trátase hoxe nas escolas?
-Eu fixen unha unidade didáctica que si, está nos temas de estudio, pero queda no final.

Morre o fillo de Amada García, a republicana de Mugardos fusilada tras parir


Gabriel Toimil será enterrado o sábado no cemiterio de Serantes

sábado, 3 de maio de 2014

Proxección en Marín do documental "Las maestras de la república"

Día: 8 de maio
Hora: 20h
Lugar: Biblioteca de Marín
Organiza: Asociación Pola Recuperación da Memoria Historica de Marín

Este xoves, 8 de maio, a Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica de Marín proxectará o documental "Las maestras de la república" a partir das 20h na biblioteca Municipal Vidal Pazos.

As mestras republicanas foron un grupo de mulleres comprometidas e moi valentes que loitaron por conquistar os dereitos das mulleres nunha época con moita axitación social. Ademais, tamén querían lograr a modernización da educación, coa base dunha escola democrática e pública, accesible para todos.

O documental dirixido por Pilar Pérez Solano conta a historia destas mulleres recreando unha delas e utilizando tamén imaxes de arquivo daquela época. Utilizando narracións de testemuñas, investigadores e familiares destas mulleres, o documental amósanos unha realidade que chegou ata os nosos días e que nos deixou un legado moi importante.

"Las maestras de la república" con guión e dirección de Pilar Pérez Solano levou o Goya ao mellor documental na edición do 2014 destes premios.

O primeiro exhumado e identificado en Galicia, o pai de Darío Rivas


Traducción Estación Atlántica 
Fragmento do artigo "Darío Rivas, o home que venceu a Franco"
Texto: Débora Campos (Buenos Aires)
Fotografías: Romina Franceschin (Buenos Aires)

Despediuse do seu pai aos nove anos, desde o barco que o levou a Bos Aires. Fíxoo de novo aos dezasete, cando lle avisaron por carta de que fora asasinado por falangistas en Portomarín, en Lugo, pola súa actuación como alcalde de Castro de Rei en favor dos desposeídos. E aínda se despediu outra vez del en 2005 cando conseguiu exhumar o seu corpo da fosa común na que fora sepultado. A historia deste galego residente na Arxentina deu inicio ao histórico proceso xudicial que está investigando os crimes do franquismo entre 1936 e 1977 e sobre o que xa se pronunciou ata a Organización das Nacións Unidas.

Público 2/5/14
Moito falou Darío Rivas sobre o seu pai, Severino Rivas Barja, alcalde de Castro de Rei, fusilado nunha cuneta a poucos meses do alzamiento, o 29 de outubro de 1936. Tanto contou sobre este galego que 68 anos logo do seu asasinato transformouse no primeiro exhumado e identificado en Galicia, que agora se enfronta ao problema de ter que axustar as historias publicadas, repetidas e encomiadas ao seu recordo.

"Din que o meu pai era socialista. Pero non. Non me acordo de que participase en mítines nin en cousas da política", quere corrixir o fillo, que escapa dos intereses partidarios como da peste. A confusión talvez podería deberse ao feito de que o señor Severino era un home bo e xeneroso. Aínda se repiten as historias en Castro de Rei sobre como recuperaba as terras sen dono "ou cun dono que non as atendía" e asignáballas aos desposeídos para que puidesen traballar nelas as sementes que el mesmo lles conseguía.

Non llo contaron. Darío viviuno: "Na miña casa, a matanza facíase para os nosos e para o resto. O meu pai mandábanos aos máis pequenos levar paquetes de carne ás persoas máis pobres da aldea. ¡E cuidadito con aceptarlles nin unha peseta!", advertíanos.

O señor Severino non é que fose rico, pero había ter a intelixencia necesaria para sacar provecho das oportunidades. Traballaba as súas terras, arrendar outras que tamén explotaba e administraba as dos señores da zona. Cando tivo a oportunidade, tamén se fixo cuns carballos que logo cortaba para facer travesas para o tren, que vendía convenientemente.

"Aínda me sorprende que fose quen de conseguir tanto, sendo como era fillo de solteira", recoñece 0 súeu vástago, que tamén se pregunta agora si o seu pai sabía sequera ler e escribir. "Algo sabería, claro. Pero eu recordo perfectamente que, en casa, mandáballe a alguén que lese o xornal. Eu penso que sabía o mínimo", apunta.

Con o sen formación, o señor Severino Rivas era, está claro, un lúcido intérprete da realidade europea e española dos anos 20 e 30. Presaxiaba un futuro difícil para o seu prole. Un futuro que, desde logo, era fillo do pasado recente: xa mandara a un fillo á guerra e non estaba disposto a mandar a outros. 

Pouco había para eles na aldea: décadas de reverencias ante a terra para ser tanto ou máis pobres aínda. Non, os seus fillos terían mellor destino na emigración.

Aos nove anos, o meu pai decidiu que me fose. Mandoume a Bos Aires, onde xa vivía unha das miñas irmás e onde, cos anos, virían outros cinco máis. Aínda recordo a lancha que nos levou na Coruña ata o barco que agardaba no mesmo centro do mar. A xente, que subía por unha escalerita de nada, se mareaba muchísimo co movemento daquela mole, pero como eu era un neno non me decataba de nada. Darío sorrí desde a súa mirada de neno espabilado fronte a aqueles adultos tristes e asustados.

Conta que case non pisou o camarote. O pai meteulle algo de diñeiro no peto e o resto entregoullo a un paisano que traballaba no transatlántico para que lle botase un ollo ao neno durante a travesía. Non sabe si o home cumpriu, porque pasou as noites durmindo baixo as estrelas e os días comendo chocolate e canto doce compraran aqueles diñeiros.

Pero os días de liberdade duraron pouco e, cando se deu conta, xa estaba en Villa Ballester, na periferia noroeste de Bos Aires, alistándose a unha experiencia nova: ir á escola todos os días.

A primeira semana de clase, un rapaz chamoume gayego con desprezo e levouse uns cantos golpes. Eu non sabía que se podía pegar na escola, pero outro neno alentoume e penso que o burlón non se volveu a meter comigo", di, e as fotos que saca dun cartafol aínda o retratan alto e forte na coda da infancia.

Ao mes xa non falaba galego e, como tantos e tantos, foi un alumno esmerado que recorda e presume dunha lección de Historia de México que lle valeu, di, un 10 para o resto do ano por parte da señorita de sexto grado. "Sempre me gustou moito aprender e descubrir", apunta. E a vida dálle a razón.

Darío Rivas fixo os dous primeiros anos de escola a un tempo e logo avanzou como o resto ata terminar os estudos básicos. Como tantos nenos por entón, tamén axudaba na tenda do seu tío sastre: "Ordenaba as cousas o varría o lugar movendo a escoba por unha banda e logo polo outro para que se gastase sen desniveles", recorda.

Mentres o neno crecía en Villa Ballester e aterraba no mundo do traballo sen escalas, o prestixio e o respecto do seu pai tamén crecía entre os veciños de Castro de Rei. "Logo da escola fun a traballar de encargado na panadería que uno dos meus irmáns tiña en Chascomús [a 123 quilómetros da cidade de Bos Aires]", adianta.

Aínda era un neno, pero traballaba como os adultos. Tanto é así que un home que o coñecía ofreceulle un negocio: ser socios nun negocio de apicultura. O home poñía o diñeiro e Darío, o traballo.

-¿E vostede que entendía de abejas?

-Nada, ¡que ía saber! Pero comprei uns libros, linos e descubrino todo. O resto ensinoumo aquel home e alí estabamos, con decenas de colmeas producindo.

Das colmeas pasou, de regreso a Bos Aires, a unha confitería que comprou coa súa irmá a medias na avenida Córdoba con Uruguay, no centro da cidade; e como o día tiña moitas horas, tamén facía vendas para unha empresa inglesa; e administraba unha pequena empresa de construción que fundara con dous curmáns profesionais: "Eles tiñan estudos, pero o encargado era o galego", di. Cando o día terminaba, Darío íase a beber café cos republicanos que se daban ánimos uns a outros nos bares da avenida de Maio. "Liamos o xornal Crítica porque dicía que a República ía gañando a guerra. Pero non era verdade", recoñece.

Poucos anos antes, o prestixio que se labrou o seu pai entre os veciños da aldea levárono a converterse en alcalde de Castro de Rei. "Unha das primeiras medidas foi traer a un mestre e montar na nosa casa unha escola para os nenos", repite o fillo. Tal audacia, entre outras, non pasou inadvertida e foron buscalo semanas despois do alzamiento de xullo de 1936. Severino Rivas foi apresado no Hotel España de Lugo e, aínda que tiveron que liberalo, a segunda vez non deixaron sitio para as dúbidas: foi asasinado o 29 de outubro de 1936 de cinco tiros xunto á capela de Cortapezas, en Portomarín, xunto a un republicano.

"Deixáronos nas cunetas moitas horas, ao coidado dun mozo de 17 anos, para que a xente escarmentara e logo mandaron aos meus irmáns para enterralo nunha fosa común", desvela o fillo. Os falangistas acusaron ao exalcalde de "traizón á patria", porque o mal, ademais, sempre sabe ser moi bruto.

O medo sementado pronto deu froitos amargos. Darío Rivas decatouse da morte do pai por carta. Tiña 17 anos. Tamén soubo que había moitas máis palabras caladas que ditas nesa historia. "E decidín que eu, a España, non volvía nunca máis na vida", di.

Pero volveu. Case sen querelo. En 1952, a súa esposa, Clotilde, pediulle visitar a unha tía que tamén deixara en Galicia. E foron. "Ao chegar sentín curiosidade e fun alá, á aldea", recorda. Conta que fixo preguntas que ninguén lle respondía ou sobre as que lle daban razóns dubidosas, confusas. Pero Darío non é un home que se contente con evasivas.

No que todos coincidían naquel ano de 1952 era no recoñecemento a Don Severino. "Os veciños querían facerlle homenaxes e ata que unha rúa do pobo levase o seu nome. Pero para que iso fose posible había que documentarse", e Darío se documentó. Moito máis do que imaxinaban os funcionarios franquistas que lle pedían probas da valía do seu pai.

Orde de fusilamiento "por comunista"
Coa axuda duns e doutros, ao longo de varias décadas, o fillo foi conseguindo todos os papeis necesarios para probar o asasinato do seu pai. Ata ten o arquivo da súa detención no cárcere de Lugo e a orde de fusilamiento "por comunista" asinada polos mandos militares da rexión. Só quedaba por descubrir onde estaba o corpo, porque el non se tragaba a mentira de que o sepultaron nun cemiterio que quedou baixo as augas do embalse de Portomarín.

"Moito preguntei, pero os meus irmáns leváronse o segredo á tumba e ninguén me daba a razón", di e anuncia o momento que aínda o emociona do relato. Contouno ducias de veces e vólveo a contar agora, neste anochecer bonaerense no que fai unha calor impúdico. "En 2004 participei nunha homenaxe ao meu pai. Foi un acto moi especial e quixen pechalo visitando Portomarín".

Non había sepultura, pero alí era onde asasinaran ao seu pai, de modo que alá foi Darío. A achegarse á súa memoria, a sentir que estaban xuntos. "Entramos nunha tenda de souvenirs e, mentres a miña sobrina compraba, a propietaria preguntoume si eu era turista. Pensei que me quería cobrar os chismes eses máis caros, e entón expliqueille que era de Castro de Rei", recorda e chancea.

Por dicir algo, a muller falou duns homes que vira asasinados no 36 que eran daquela aldea. Falou do gabán que vestía un deles e de que os rumores dicían que era alguén de importancia. Case sen aire, Darío recordou o gabán que lle enviaron de agasallo ao seu pai desde Bos Aires e pediulle máis detalles. "Quen coñece ben esta historia é o carniceiro", engadiu a señora.

Darío Rivas saíu correndo da tenda. "Matáronos contra a capela de Cortapezas. Pero quen coñece ben esta historia é o vello que vive á beira da igrexa", engadiu o carnicero.

Correr e correr. O velliño confirmou non só a morte senón tamén que foran sepultados alí mesmo polas familias e que él era o rapaz que os velou durante varias horas. ¿"E aínda están aquí"?, preguntou Darío, que non podía crer que debaixo daquela terra, daquelas herbas silvestres, finalmente, 68 anos despois, estivese o seu pai. "Estar, só está o seu pai, porque ao outro o desenterró a súa familia pola noite e levoullo ao cemiterio da aldea", confirmou o señor.

Polas boas. Sempre polas boas, Darío Rivas pediu ao cura de Cortapezas poñer unha placa en memoria do seu pai. Non, non se pode. Entón pediu poñer unha cruz de madeira, fóra da igrexa. Non, tampouco se pode porque é terra santa. Entón tivo que ser polas malas.

Coa documentación en man e acompañado pola Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica, o 19 de agosto de 2005, un grupo de amigos acompañou ao fillo na exhumación. Foi lenta e desasosegante. Pero alí estaba. Severino Rivas Barja foi sepultado con todos os honores no panteón familiar, en Loentia. A lápida di: "Foi alcalde de Castro de Rei, nacido o 13 de setembro de 1875. Asasinárono en Portomarín os falangistas o día 29 de outubro de 1936. Volveu a casa para descansar en paz o día 19 de agosto de 2005". E, sobre ela, unha placa engade unha petición: "Papá, descansa en paz. Pídecho o teu neno consentido, Darío".

A cunca baila nos dedos áxiles do señor Rivas, que rexeita a política aínda que recoñece que as súas accións tamén o son: "Porque estamos loitando contra o franquismo", dispara. O médico recomendoulle evitar as emocións e, por iso, xa non fala en público. Escribe discursos, cunha caligrafía de trazos aínda escolares, e logo pide que alguén llos lea. Con todo, o 30 de xuño de 2011, a multitude coa que marchou en a Ronda da Dignidade pola Porta do Sol madrileña esixiu escoitalo. E el falou. "Pídovos que non recordemos aos nosos como vítimas senón como heroes. O Goberno de España non busca aos seus desaparecidos e moitos nenos secuestrados non coñecen a súa verdadeira identidade. Iso é unha vergonza. É deixar vivo o antecedente dun genocidio impune que van pagar as xeracións futuras".

A luz do ventilador proxecta brillo na cunca nesta noite en Ituzaingó. "Eu non herdei nada do meu pai. Os meus irmáns que quedaron alá repartíronse as cousas entre eles e bo" Pero cando volvín botei contas e alfaia: Non quero nada, só esta?, termina o fillo, que xa deixou un legado propio á humanidade.

Esta reportaxe publicouse no nº 2 da revista Luzes en xaneiro de 2014.

´Os maios conservaron o galego na postguerra´

Festa dos maios
"O que tiñamos era o galego das nosas nais, conservado nos muíños, lavadoiros, nas leiteiras..."  

Faro de Vigo - S. R. | Pontevedra   02.05.2014
Antón Roel Villanueva - Autor da "Benvida ao Maio" 2014

A celebración do renacer da natureza despois do longo inverno e do comezo do ano agrícola tivo onte un pregoeiro, Antón Roel, que falou dun tempo, a súa infancia, ói abeiro dun río, o Gafos, hoxe sepultado polo formigón.

-Que significaba para los nenos dos anos 60 a Festa dos Maios?
-Era vir ó centro de Pontevedra, no noso barrio era o noso mundo e esta festa significaba ver, tamén estrear, igual ca no Domingo de Ramos, e na época máis ou menos de fame tamén era gañar a rosca e a posibilidade de gañar o premio.

-Como era entón a celebración?
-Era unha festa moi bonita na que nos implicabamos todo o barrio. Nacín na Virxe do Camiño e a nosa finca, o noso verxel, era a parte do río dos Gafos que está agora tapada, dalí era donde collíamos todo para o maio.

-Como era o seu barrio?
-Daquela era un barrio periférico, prácticamente os de Virxe do Camiño viñamos ó centro o Domingo de Ramos, nos maios e nas festas da Peregrina cando eran na alameda.

-É unha das poucas festas tradicionais que se manteñen no tempo...
-Si, ademais debese suliñar a importancia que tivo esta festa para a conservación do galego, despois da Guerra Civil a única literatura en galego permitida eran as coplas dos maios, así que os maios foron chaves para a conservación do galego na postguerra, pódese decir poéticamentte que así coma os cucos traen a primavera os maios daquela traían o galego a unha Pontevedra que tiña completamente esquecida o galego, nos sesenta ou setenta, cando eu andiven nos maios, era unha cidade de señoritos, un pouco caciquil, e o galego non tiña espazo, así que este era un xeito de conservar o galego e traelo aquí. Nós por exemplo tampouco o falabamos moito, estabamos escolarizados en castelán, claro, pero o que tiñamos nós era o galego das nosas nais, que se conservaba nos muíños, nos lavadoiros, nas señoras que viñan a vender productos da hora e nas leiteiras, que tiveron moita importancia.

-Nese sentido fixemos moito avance.
-Moito, claro, pero ademais compre lembrar que o maio de Pontevedra é un dos máis antigos de Galicia, o maio cónico é un dos máis antigos. - clásicos como Curros ou Castelao falaron del, do agromar do bo tempo e da conservación nel do galego.