O Alcalde socialisto de Vigo é condenado pola xusticia a derrubala de urxencia pero segue negándose

sexta-feira, 28 de fevereiro de 2014

Presentaci​ón do caderno "Poemas polas vítimas do 36 nas Rías de Vigo e Pontevedra"

 
Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36 e ANDEL   comprácense  en convidalo/a á presentación do caderno Poemas polas vítimas do 36 nas Rías de Vigo e Pontevedra e recital do seu autor, Claudio Rodríguez Fer, nun acto organizado pola Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36, que representará o seu presidente,  Telmo Comesaña Pampillón.
Tamén intervirá Carmen Blanco, coordinadora con Claudio Rodríguez Fer dos cadernos Unión Libre, onde veñen editando unha serie de volumes baixo o título de POESÍA PARA TOD@S, ata agora con textos debidos aos dous escritores citados así como a Olga Novo e a María Lopo, que se entregan ao público de balde en recitais e outros eventos.
 
Porque nestes tempos en que tanto se quita, aínda hai quen pensa que a poesía debe ser mostra de que a solidariedade e a xenerosidade son posibles, como o verdadeiro amor, que non se pode comprar nin vender, senón simplemente darse.

Terá lugar o xoves, 13 de marzo, ás 20:00 horas,
en Andel, na Avda. Camelias, 102 de Vigo
 
Presentación
Telmo Comesaña PampillónPresidente da Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36

Introdución
Carmen BlancoEscritora e coordinadora de Unión Libre

Recital
Claudio Rodríguez FerPoeta e autor da obra presentada

Doazón
Entrega dun exemplar da obra a cada unha das persoas asistentes.

DATOS DOS INTERVINIENTES
Carmen Blanco é escritora, estudosa do tema da muller e profesora de Literatura Galega na Universidade de Santiago de Compostela.

Comprometida sempre coa recuperación da memoria histórica, actualmente é secretaria da Asociación para a Dignificación das Vítimas do Fascismo en Lugo.

Claudio Rodríguez Fer é escritor, estudoso da literatura e director da Cátedra Valente de Poesía e Estética da Universidade de Santiago de Compostela.

Comprometido tamén coa recuperación da memoria histórica, fixo a súa tese de doutoramento sobre A literatura galega durante a guerra civil e publicou numerosos libros sobre vítimas da contenda, ademais de dedicar tres obras poéticas á memoria antifascista de Galicia: Lugo blues, A loita continúa e Ámote vermella.

Entre outros recoñecementos, foi nomeado Doutor Honoris Causa da Universidade da Alta Bretaña e Presidente de Honra da Asociación Memoria do Exilio dos Republicanos Españois en Brest.

terça-feira, 25 de fevereiro de 2014

Piden no pleno de Ribeira que se retire o nome da praza Otero Goyanes

Placa en cerámica vidriada colocada en 1936. C. pola MH de Barbanza

O rexedor afirmou que non reabrirá novas feridas do pasado para non pechar ningunha
              
A oposición acusou ao goberno de Ribeira de falta de vontade política por non cumprir a lei da memoria histórica. O PSOE reclamou a retirada do título de fillo adoptivo a José María Otero Goyanes e o cambio do nome da praza.
 
O alcalde dixo que non revisará a historia para abrir novas feridas da Ditadura sen pechar outras. E rexeitouse a moción cos votos do PP.
 
Entre o público estaba o presidente da Comisión pola Memoria Histórica de Barbanza, que antes de abandonar a sala fixo un comentario e propiciou que se caldease o ambiente, xa que o rexedor lle indicou que non tiña o uso da palabra ao non ser membro da corporación. Outra persoa do público apostilou que se adoptaban decisións fascistas e Manuel Ruiz pediu á policía que o identificase.

Nace un colectivo en Vilaboa para estudar a represión franquista e recoñecer ás súas vítimas

Os primeiros integrantes de "A Regaduxa". // Gustavo Santos
Traducción Estación Atlántica
Organizan unha primeira homenaxe aos represaliados e perseguidos - Prevén erigir un monumento
 
Domingo 16 de marzo ás 18.30 horas, na canteira de Paredes.

Faro de Vigo - F.M. Vilaboa - 25.02.2014
Un grupo de veciños constituíu onte "A Regaduxa. Memoria histórica de Vilaboa". O novo colectivo ten como finalidade o estudo da represión franquista no municipio, o coñecemento das diferentes formas de violencia e dos lugares da represión e a organización de actos de recoñecemento e homenaxe ás vítimas.

Precisamente a primeira actividade de "A Regaduxa" será unha homenaxe ás vítimas da represión franquista en Vilaboa, que terá lugar o domingo 16 de marzo ás 18.30 horas, na canteira de Paredes.
O colectivo está formado por veciños de diferentes parroquias de Vilaboa. Os seus primeiros integrantes son Pepe Cáccamo, Tareixa Carro, Tomás Boullosa, Ornela Fernández, Carlos Fontes, Carlos Ríos, Carlos Núñez, Luís Bará e Angel Ricón.

Anunciaron que as súas liñas de traballo concretaranse en facer un traballo por parroquias, recompilado a memoria oral e investigando nos arquivos, para elaborar un informe da memoria democrática e do terror franquista en Vilaboa. O punto de partida é o listado de "Nomes e voces" (www.nomesevoces.net), que no caso de Paredes xa ampliaron cunhas 15 persoas máis.

O obxectivo do arquivo, avanzaron, é documentar as tipologías da represión e nomes das vítimas: persoas asasinadas, encarceladas, represión física e psicolóxica (castigos, malleiras, vexacións, violacións, mulleres rapadas...), represión económica (multas, incautaciones, depuraciones) e exilio.

Tamén darán a coñecer os lugares da memoria da represión franquista en Vilaboa, prevén organizar actos por parroquias de carácter xeral e, finalmente, erigir un monumento "a xeito de memorial democrático e de recordo" das persoas asasinadas e perseguidas polo franquismo neste municipio.

sábado, 22 de fevereiro de 2014

A dobre represión vivida en Canido (Ferrol)

 
Francisco Varela - 12 de febreiro de 2014
A Yurrita, o soado porteiro do Racing que xogou en 1939 un campionato de España e falecido en data recente, coñéceselle polas súas celebridades como gardameta. Pero Leonardo Ares, como realmente se chamaba, foi tamén un represaliado do franquismo. Estivo preso no castelo de San Felipe pola súa militancia republicana. A súa peripecia aparece no libro Lembranzas desde ou silencio, que o venres ás 20 horas foi presentado no Ateneo polo autor, Enrique Barrera.
 
Co apoio da asociación Muiño do Vento, o historiador aclara o ocorrido A Losada (Ramón), ao que se cría como un «mal paseado» porque había huído malferido do paredón de fusilamento. Non ocorreu así, di Barrera. Cando os falanxistas lle levaban para darlle morte en San Pedro de Leixa, un destacamento militar parou o camión e o xefe do retén recoñeceu a Losada (eran amigos) e ordenou aos falanxistas que llo deixasen a eles. Iso salvoulle a vida. O Rosa Fernández, da rúa Insua, xulgada en consello de guerra na causa 285/42 por distribuír un discurso de Indalecio Prieto. Con ela foi sentenciada a prisión José Varela Cachaza. Rosa perdería logo ao seu fillo Juan José, oficial do Castelo de Monjuich, un mercante que desapareceu no Atlántico en 1963, sen deixar rastro. Na Guerra Civil quedara sen marido. A historia de Cabadas, de Erundina... E outros moitos veciños Canido sufriron dobremente o 1936 porque o cemiterio estaba no barrio, onde hoxe se acha o instituto. Un dos paredones do camposanto era lugar de fusilamento, a un paso das casas.

Conmemoración 78 aniversario da victoria electoral do Frente Popular en Ferrol

 
Onte venres día 21 de febreiro no salón de actos do Ateneo Ferrolán proxección do documental:
"A victoria do Frente Popular e a conspiración contra a república"

 Presentado por: Eliseo Fernández e Bernardo Máiz

Persoeiros da Corporación de Amoeiro na II República: “Pucha”

 
Persoeiros da Corporación de Amoeiro na II República (1931-1936): José María González González  (“Pucha”)
 
O domingo 15 de xuño deste ano, ás 12:00 horas, a súa filla Aurora Fernández González recollerá -en solemne cerimonia celebrada na Casa Museo Otero Pedrayo de Trasalba- os galardóns que o Concello de Amoeiro. lle entregará como proba de recoñecemento aos méritos atesourados por D. José María González González.
 
Porque é de xustiza: gratitude, honra e recoñecemento a D. José María González González, Concelleiro e Alcalde de Amoeiro.
 
Concello de Amoeiro - 7 de febrero de 2014
Naceu no domicilio familiar de Os Casares, o mércores 6 de agosto de 1884, á 1 da tarde. Procedía dunha familia labrega, sendo o seu pai de Amoeiro (Antonio González) e a súa nai de Parada (María Antonia). El tamén traballou a terra, logo aprendeu o oficio de carpinteiro e –como tantos outros- emigrou as Américas, fixando en Cuba o seu destino. Parece que non lle fora mal na illa alén dos mares, pois fixo suficiente fortuna como para mercar algún capital en terras cando retornou aos Casares o 4 de decembro de 1927.
 
Antes de ir a Cuba xa casara, e a súa dona –Perpetua Conde- era orixinaria de Mandrás, esa veciño núcleo de Cea que baña os pés no Barbantiño e que senten tan próximo as nosas xentes. Segundo din, ela era unha muller boa e inocente, e el un home pulcro, benquerido por todos, afeccionado a por simpáticos alcumes (nunca ofensivos), e un pouco amarrado á hora de desprenderse dos cartos. Non tiveron descendencia, mais adoptaron a unha nena de 7 anos -Aurora Fernández González-, que era filla dos seus caseiros e seguiu mantendo os apelidos destes. Felisinda Conde, que vive na actualidade nos Casares, é sobriña política de José María e un dos poucos familiares que aínda lle quedan.
 
Quen foi popularmente coñecido como o “Pucha” (sen coñecerse o significado ou a orixe deste alcume), participou activamente na procura do progreso de Amoeiro. Así, formou parte da UGT de Parada, sendo detido xunto a outros moitos membros da agrupación sindical desta parroquia en novembro de 1934, baixo a acusación de “insurrección”. Ao mesmo tempo, “Pucha” foi concelleiro da primeira corporación democrática (Amoeiro, 1931-1936) e Alcalde da mesma dende o 19 de xaneiro ata o 24 de febreiro de 1936; tal período enmarcase entre a renuncia do anterior alcalde por motivos particulares (Manuel Vázquez González) e a restitución na rexencia municipal de Castor Sánchez Martínez por orde do goberno republicano de Azaña.
 
José María Contribuíu, xunto co resto da Corporación, á inxente tarefa de loitar por mellorar as condicións de vida da cidadanía amoeirense, e apoiou as directrices orientadas a mellorar as infraestruturas e a comunicación entre núcleos, coa capital e cos pobos de arredor, a promover a construción de escolas e cantinas escolares, a facilitar o acceso da veciñanza aos servizos do concello e a apoiar tanto o Estatuto de Autonomía Galego como a II República española. Todo elo con ilusión, e moderación.
 
Traxicamente, a súa entrega quebrantoulle gravemente a vida, e pouco lle faltou para perdela. O golpe de estado de xullo do 36 deu comezo a unha persecución feroz –e moitas veces sen normas- contra os gobernos lexítimos da república. E este delituoso ataque á democracia causou a fuxida dos representantes públicos que trataron de salvar a vida. Na primeira fuxida, “Pucha” acompañou a Castor ata o 21 de agosto de 1936, e logo retornou a Amoeiro para agocharse. A pía de pedra sita na corte da súa casa foi un dos lugares no que esquivou as forcadas dos falanxistas, que entraron nese lugar e estiveron a escasos centímetros de atopalo; unha cova localizada na paraxe de “As Castañas” deulle seguranza ata que decidiu abandonala polo temor que lle ocasionaba unha cobra que, de cando en vez, a visitaba.
 
Nesta tesitura, fuxiu a Portugal. Pero alí detivérono os “gardiñas”; estaba moi desaliñado e con longos cabelos, e acertou a dicirlles estas palabras: “si fan o favor, déixenme cortar o pelo que parezo un bicho”, sen embargo, estes replicáronlle: “mais si é un bicho, métase na cova”. Abatido e desarroupado, entregárono na fronteira á garda civil. Unha vez traído a Ourense, foi xulgado e condenado a morte baixo a acusación de “adhesión á rebelión”. Que paradoxo! os insurrectos acusando de rebelión a quen representaba a lei e a vontade do pobo! Estando preso, os gardas sacárono un día dos calabozos e preguntáronlle: “É vostede José González González?”, ao que el respondeu con grande temor: “Non, eu son José María González González”. Tras a conversa, mandárono de novo a cela, chamaron a un home con eses datos que era de Sobradelo de Valdeorras, e fusilárono. Pasado un tempo, conmutáronlle a pena de morte pola de cadea perpetua e, tras case cinco anos no cárcere de Ourense, quedou en liberdade vixiada.
 
Esta breve descrición de atropelos, aldraxes, ignominias e abusos apenas axudan a imaxinar a magnitude dos sufrimentos que padeceron “Pucha”, a súa dona e a súa familia. Á saída de tan penoso encerro, retornou a un territorio hostil, no que asasinaran ao seu alcalde e a algúns amigos, e no que outros tiveran que fuxir; chegou a un lugar amedrentado polo terror da ditadura e –alí- tratou de afrontar a vida.
 
Faleceu no seu domicilio de Os Casares ás 10 da mañá do mércores 25 de marzo de 1970. Tiña 85 anos, e a súa morte foi inesperada xa que aparentaba boa saúde. A causa oficial do pasamento foi a de insuficiencia cardíaca. Un ano despois finaba a súa dona. José María González González, está soterrado no cemiterio parroquial de Amoeiro.
 
Durante a súa vida tivo dor en lugar de recoñecemento, e tras esta veu o ouvido. O 24 de xaneiro, a Alcaldía do Concello de Amoeiro deu inicio ó procedemento destinado a outorgar os méritos que a Corporación de Amoeiro durante a II República tanto merece, e o 30 de xaneiro foi aprobada en Sesión Plenaria Extraordinaria, por unanimidade, a concesión de galardóns que estipula o Regulamento de Honra e Distincións deste municipio. “Pucha” recibirá o Nomeamento de Membro de Honra da Corporación Municipal pola súa condición de Concelleiro, e acordouse, así mesmo, outorgarlle a Medalla de Ouro do Concello de Amoeiro na seguinte entrega de distincións municipais (debido a que Castor Sánchez Martínez e Manuel Vázquez González antecedérono no cargo, e o regulamento só permite dúas medallas cada ano).
 
O domingo 15 de xuño deste ano, ás 12:00 horas, a súa filla Aurora Fernández González recollerá -en solemne cerimonia celebrada na Casa Museo Otero Pedrayo de Trasalba- os galardóns que o Concello de Amoeiro. lle entregará como proba de recoñecemento aos méritos atesourados por D. José María González González.
 
Porque é de xustiza: gratitude, honra e recoñecemento a D. José María González González, Concelleiro e Alcalde de Amoeiro.
 
Nota: relación de compañeiros da UGT de Parada de Amoeiro que foron detidos o 10 de novembro de 1934 xunta a “Pucha” baixo a acusación de “insurrección”: José González Sánchez, Agustín Rivera Suárez, Francisco Seco Lerumbe, Benigno González Caride, Manuel Crespo Crespo, David Dopazo Caride, S. Vázquez Rodríguez, Francisco Dopazo Rodríguez, Alfonso Pérez Nóvoa, Jesús Caride Dopazo e Higinio Dopazo Caride.
 
Fontes: Actas de Nacemento, Defuncións e de Sesións Plenarias do Concello de Amoeiro. Quintas Ferreño, F.J. (2012): Historia do movemento obreiro socialista en Ourense (1895-1936). Fundación Luís Tilve: Santiago de Compostela. Testemuños de familiares.

domingo, 16 de fevereiro de 2014

'O Piloto', o último guerrilleiro, o "home que esperaba"

Placa que recorda a O Piloto
Traducción Estación Atlántica
  • Un grupo de persoas comeza a organizar, en réxime de convocatoria aberta, unha homenaxe a José Castro Veiga, O Piloto, o último guerrilleiro antifranquista de Galicia, asasinado pola Garda Civil en 1965.
  • Os actos de recordo celebraranse o 10 de marzo no cemiterio de San Fiz de Asma, no concello lucense de Chantada.
 
O 15 de marzo de 1965 José Castro Veiga, O Piloto, era asasinado pola Garda Civil cerca do embalse de Belesar mentres descansaba e comía algo sentado nunha roca. Era o último guerrilleiro antifranquista que resistía no monte, defunto oito anos logo da morte de Facerías e cinco desde que caera Quico Sabater. Tiña 50 anos e pasara os últimos vinte fuxido, mantendo a loita contra a ditadura, moitos anos despois de que as guerrillas fosen disoltas oficialmente e cando a actividade de todos os demais guerrilleiros xa cesara. Como destacou Carlos G. Reigosa no seu Fuxidos de sona (Forajidos de fama), nese momento O Piloto máis que un guerrilleiro debía considerarse "un home que esperaba".

Foi enterrado no cemiterio de San Fiz de Asma (Chantada), pero non foi ata 1986, cando tamén foi homenaxeado, que puido ter unha lápida e unha placa que recordasen o seu nome e a súa actividade. Aquel día, o 9 de marzo de 1986, un grupo de amigos xuntáronse alí para recordalo, ver a compañeiros do Partido Comunista e da Guerrilla, entre eles Camilo de Dios. Estaba tamén o seu inseparable compañeira Ramona Mirella Corto e ata Enriqueta Otero, que durante anos foi tamén guerrilleira.

Algúns dos organizadores desa primeira homenaxe están preparando un acto semellante, que se celebrará no mesmo lugar o próximo 10 de marzo. Fano "en réxime de convocatoria aberta", á que se poden sumar todas as persoas que queiran "para que siga viva a súa memoria e a de todos aqueles que loitaron e morreron polas liberdades". "Debe ser un acto no que participen e ao que acudan todas aquelas persoas que o desexen, independientemente da súa militancia política e da súa condición ideolóxica" -destacan- "todos os que queiran terán tempo para falar, para cantar, recitar e, ata, para chorar. Só serán mal vistos aqueles que vaian con ansias de acaparar protagonismo político. Será un acto aberto, cooperativo, sincero, sinxelo e de axuda á recuperación da memoria da Guerrilla e dos guerrilleiros", sobre o cal nas próximas semanas coñeceranse máis detalles e os seus participantes. Por exemplo, os seus organizadores están pendentes de que a saúde de Camilo de Dios permítalle acudir.
 
Todas as persoas que queiran participar deben apuntarse no correo electrónico paralembranza.piloto@gmail.com.
 

 20 anos no monte
 
José Luís Castro Veiga naceu en O Corgo o 11 de febreiro de 1915 e aos 16 anos ingresou como voluntario na Aviación militar española (de aí a súa alcumo), chegando ao grado de cabo. Cando comezou a Guerra Civil, desertó do bando nacional para loitar no republicano. Capturado en Madrid en 1939, foi condenado a 30 anos de cárcere, pero foi indultado tras cumprir catro, en 1943. En 1945 regresa a Galicia e pasa á clandestinidad como militante do PCE, entrando en contacto cos guerrilleiros e botándose ao monte no verán dese ano. As guerrillas mantiveron unha intensa actividade nos anos seguintes, ata comezos dos anos cincuenta. O grupo liderado por O Piloto actuaba principalmente nunha ampla zona entre Castroverde, O Corgo e Sobrado, chegando ata Asturias e León pola comarca de Os Ancares.

O 27 de maio de 1954, nun duro enfrontamento, perdeu á maior parte dos seus homes na zona de Paradela. Desde entón e ata a súa morte, permaneceu oculto, realizando de cando en cando golpes económicos (atracos), xustificando sempre políticamente estes roubos, afirmando que actuaba en nome da autoridade republicana. Puido resistir, así mesmo, grazas á colaboración de amigos e de numerosos veciños destas comarcas, que lle ofrecían refuxios seguros que tiña que cambiar continuamente, para evitar ser descuberto. A construción do embalse de Peares acabou con algúns dos seus refuxios habituais, por exemplo os situados na aldea chantadina de Sernande.

O 10 de marzo de 1965, O Piloto entrou a roubar na casa dun empresario ganadero da parroquia de Rebordaos (O Saviñao). Do mesmo xeito que noutras ocasións, fíxoo "en nome da República". Con todo, o fillo do propietario seguiu a José Luís Castro Veiga ata o monte e chamou á Garda Civil, informando da situación do fuxido. O Piloto recibiu un disparo mentres estaba comendo, algunhas fontes din que na cabeza, outras que na barriga. A prensa da época publicou informacións breves sobre o sucedido, destacando que as autoridades acabaran coa vida dun "fuxido tristemente famoso, soado asasino e responsable dunha partida de malhechores", obviar a súa condición de loitador antifranquista.

Do Piloto cóntanse moitas anécdotas e historias, algunhas difíciles de verificar, pero polo xeral destácase a súa firmeza de carácter e a súa dureza no combate. Tambén a súa astucia e intelixencia, que lle permitiron soportar case en solitario unha persecución de 15 anos. Dise, por exemplo, que nunha ocasión, nas festas da parroquia de Diomondi (O Saviñao), fíxose pasar por vendedor de xamones e ata invitou a unha rolda á xente do lugar e tamén a un grupo de gardas civís. Non foi recoñecido por ninguén.

sexta-feira, 14 de fevereiro de 2014

Pasados incómodos, presentes acomodaticios

 
Antón Somoza - Praza Pública 14/2/14
“Pasados incómodos” era o título do ciclo de conferencias no que se insería unha das ponencias que ía impartir o maxistrado expulsado da carreira xudicial Baltasar Garzón. Non cabe dúbida que máis dun se sentiu incomodado pola presenza na sala dun grupo de persoas que lle lembraron o seu pasado ao palestrante.
 
Días atrás a militancia da organización xuvenil independentista Isca! difundía na Universidade cartelería e follas voandeiras repudiando a presenza de Garzón na USC. Sumáronse a esa denuncia varias organizacións da esquerda soberanista con comunicados nos días previos aos actos previstos nas facultades de Ciencias da Educación e de Historia, que non se puideron desenvolver por mor do boicote realizado polo estudantado.
 
Os motivos polos que rexeitar a presenza de Garzón nun acto sobre dereitos humanos organizado por unha universidade pública son abondo consistentes e xa foron expostos polas organizacións que desenvolveron esa campaña de axitación e denuncia. Aínda lembro o relato de Martxelo Otamendi hai uns anos, noutro centro da USC, a Facultade de Ciencias da Comunicación, detallando as torturas que sufrira no cárcere agardando a ser xulgado como director do xornal vasco Egunkaria. Ese xornal que, seguindo o camiño iniciado para o diario Egin por Garzón, hoxe defensor dos dereitos humanos, foi pechado cautelarmente sen indicios probatorios suficientes. Sete anos despois, todas as persoas imputadas saían absoltas. Sete anos de sufrimento e todo un capital social e humano tirado pola borda como resultado dunha intervención propia do apartheid, que tivo a súa continuación na persecución de movementos sociais e organizacións políticas de signo independentista cando Garzón facía parte da Audiencia Nacional, ese organismo de excepción herdeiro do Tribunal de Orde Pública do Franquismo.
 
A pretendida defensa dos dereitos humanos deste señor non lle serviu tampouco no seu día para gardar as garantías requeridas para a seguridade persoal e a integridade física das persoas detidas durante unha instrución; nin sequera corroborada por informes forenses que evidenciaban casos de tortura e que omitiu investigar cando era a súa responsabilidade directa facelo. Feitos polos que foi condeado o Estado Español polo Tribunal Europeo de Dereitos Humanos (“Operación Garzón” durante os Xogos Olímpicos de Barcelona).
Podiamos tamén falar de varias das súas actuacións xudiciais, faltando á observancia dos dereitos das persoas inculpadas, que facilitaron xustamente a súa exculpación
Podiamos tamén falar de varias das súas actuacións xudiciais, faltando á observancia dos dereitos das persoas inculpadas, que facilitaron xustamente a súa exculpación en moitos casos malia a súa evidente implicación; motivo polo que foi expulsado da carreira xudicial. Pero imos falar da súa incursión na denuncia dos crimes da Ditadura Franquista, que era o motivo polo que foi traído á USC.
A reivindicación da recuperación da memoria histórica –o triplo lema “verdade, xustiza, reparación” – acumula na historia recente sucesivas frustracións polo paso de gobernos de diferente signo que ben non aplicaron medidas nese sentido ou ben estas foron insuficientes ou meras declaracións de intencións. Mais esta realidade adversa non debe distraernos da peza clave na solución á inxustiza sobre os crimes do Franquismo, que non é outra que a vía política e pasa pola derrogación da Lei de Amnistía. Somos a cidadanía consciente quen nos temos que facer responsábeis de mudar a situación, non podemos agardar á chegada dun mesías xudicial que refaga por riba das súas atribucións o que debemos transformar nós coas nosas mans. Ás veces reflexiono se a apariencia xudicial ou de legalidade da persecución emprendida polo Franquismo tivo algo que ver na relevancia que se lle confire ao estamento xudicial na solución desa inxustiza. Probabelmente teña algo que ver.
Cómpre loitar contra os pasados incómodos, pero tamén evitar os presentes acomodaticios
Cómpre loitar contra os pasados incómodos, pero tamén evitar os presentes acomodaticios, inmobilistas e contemporizadores con determinadas traxectorias; xustamente para desenmascarar a quen pretenden pescar no río da confusión ou da desesperanza. Unha loita social desenvolvida de maneira anónima e desinteresada por moita xente durante moitos anos –antes de que xerara titulares de prensa– non merece ser devorada pola ambición de notoriedade duns poucos que pretenden converter esa loita nun negocio ou nunha plataforma de lanzamento para outras contendas.
 
Garzón non representa a loita pola recuperación da memoria histórica. Si, en cambio, o oportunismo de saberse introducir nese debate cando acada relevancia mediática para poñer en valor a súa persoa, non a inxustiza sufrida durante anos por vitimas do Franquismo. Por que, senón, montou o teatro da adopción de medidas urxentes e a busca e captura de Franco cando había destacados cargos da ditadura aínda vivos naquel entón e con implicación en sucesos luctuosos, como o propio Fraga Iribarne? Non sería máis útil que, desde a súa función de maxistrado, traballara en xerar doutriña favorábel á derrogación da Lei de Amnistía?
 
Non podemos deixar de facer notar a reacción que desde determinados sectores tivo o boicote levado a cabo polo estudantado da USC. Sorprende que coincidan en argumentos descualificatorios contra as manifestantes medios de ultradereita como o ABC e boa parte da progresía deste País, cualificando de ‘extremistas’, ‘violentas’ ou veladamente de terroristas ás boicotadoras. Esta reacción ten certa carga de profundidade, quizabes non advertida a simple vista; porque o que se visualizou nas aulas da USC non foi máis que un conflito xeracional e mesmo con certa tinguidura de clase: unha mocidade que non tolera a explotación laboral, a emigración, o patriarcado, a privatización e elitización da Universidade e o denuncia todos os días; tamén denuncia a presenza dun promotor de torturas como Garzón nun espazo público e non permite que se desenvolva con normalidade. De fronte, unha elite que tiña previsto ‘darse un baño’ de dereitos humanos, que de vez en cando non senta mal, mentres permanece calada, equidistante ou compracente no día a día. E as primeiras estanlles a dicir ás segundas que non lles permitirán que as dirixan porque o que pretenden é transformar a realidade.
 
Ese mesmo conflito é parte da historia do movemento estudantil na Galiza e tense manifestado no tempo en varias ocasións. Na miña época de estudante, na que facía parte dos CAF, molestábame bastante ter que aturar as leccións que algúns profesores da Universidade nos pretendían dar –previa lembranza dos tempos cando corrían diante dos grises ou aludindo á súa condición de exCAF ou exERGA–, mentres condeaban as nosas protestas ou miraban para outro lado cando a USC nos criminalizaba ou nos denunciaba, con procedementos dignos do Franquismo. Eles eran xa parte da institución, do sistema, e nós queríamos cambialo.
Só loitando contra os presentes acomodaticios construiremos un futuro sen pasados incómodos.
O Franquismo perseguía tamén ‘extremistas’, ‘violentos’, ‘axitadores’, ‘marxistas’… estes cualificativos eran suficientes para inculpar a militantes da esquerda e do movemento operario despois do golpe de Estado do 36. Mentres, algunhas elites acomodaticias que se perpetuaran en diferentes réximes renegaban da súa eventual pertenza a partidos republicanos de esquerda para seguiren mantendo a súa posición. Os extremistas xa morreran nas cunetas, asasinados pola xente ‘de orde’. É que a chamada ‘memoria histórica’ é a memoria dos extremistas, das vítimas que loitaron por un mundo mellor, perténcelle ás persoas que loitan.  E as persoas que loitan, que teñen memoria, non se resisten a aceptar torturadores de hoxe e aquí dando leccións de dereitos humanos e democracia sobre o que ocorreu onte ou a miles de quilómetros, como se ten feito hai uns anos en resposta a unha homenaxe a Fraga en Filosofía, ou como faciamos os CAF cando a USC colaba como ‘xornadas de orientación laboral’ palestras de promoción das Forzas Armadas.
 
Só loitando contra os presentes acomodaticios construiremos un futuro sen pasados incómodos.
 

quarta-feira, 12 de fevereiro de 2014

A Asociación da Memoria Histórica de Marín insiste no cambio do rueiro

Os representantes da Asociación pola Recuperación da Memoria de Marín. // S.A.
Anunciou que adoptará medidas se o Concello non atende os cambios en Exército e Marina e Tiro Naval Janer
 
Esta agrupación asegurou que no caso de que o goberno marinense non atende o cambio no rueiro, «adoptará as medidas oportunas perante os organismos pertinentes».

terça-feira, 11 de fevereiro de 2014

Restauran o monumento en Marín á vítimas do franquismo, obxecto de pintadas en decembro

Monolito, xa liberado da pintada. // Santos Álvarez
Traducción Estación Atlántica
Faro de Vigo 10.02.2014
A pintada de corte fascista que apareceu en decembro pasado no monumento ás vítimas do franquismo existente na Cruz dá Maceira, en Marín, xa foi eliminada, co que o monolito volve mostrar o seu aspecto orixinal. O monumento foi obxecto dunha agresión ao pintarse nel un escudo preconstitucional, que a Asociación pola Recuperación dá Memoria Histórica de Marín denunciou no xulgado.

terça-feira, 4 de fevereiro de 2014

A Xunta presume ante a ONU dos proxectos de memoria histórica que deixou morrer

Á dereita representantes da Consellería de Cultura con Pablo de Greiff á esquerda

Traducción Estación Atlántica
Obvia a pechadura de 'Nomes e Voces' por falta de financiamento ou a desaparición da Fundación Illa de San Simón.
 El Diario.es - Miguel Pardo 3/2/14
 A Xunta presume ante a ONU das súas medidas promovidas respecto dos compromisos internacionais en materia de dereitos humanos e na reparación do franquismo. Fíxoo o pasado xoves nun encontro de representantes da Consellería de Cultura con Pablo de Greiff, ponente especial das Nacións Unidas para a promoción da verdade e da xustiza, quen tamén se reuniu con vítimas e familiares e con asociacións pola memoria histórica durante a súa visita a Galicia.

Tal e como informa o Goberno galego nun comunicado, o secretario xeral técnico da Consellería, Jesús Oitavén, e o secretario xeral de Cultura, Anxo Lorenzo, informaron ao ponente da ONU das "principais iniciativas vinculadas coa memoria histórica promovidas pola Xunta de Galicia nos últimos dez anos desde os departamentos de Educación e Cultura". E aí destacaron os programas de recuperación da memoria histórica "organización de cursos, coloquios e outras actividades", ordes de subvencións a asociacións para a investigación, difusión e homenaxe dos represaliados, así como a "colaboración con proxectos interuniversitarios de investigación sobre a represión franquista durante a guerra e a ditadura", en referencia ao proxecto Nomes e Voces ("Nombres y Voces"). Pero nin se cita polo seu nome nin moito menos faise referencia a que esta recoñecida e ingente iniciativa tivo que botar a pechadura o pasado verán por falta de financiamento.

Nomes e Voces xurdira en 2006 ao amparo daquel Ano da Memoria promovido polo Goberno bipartito. Foi un proxecto de investigación que implicou ás tres universidades galegas co obxectivo de "estudar a represión franquista durante a Guerra Civil e a ditadura e ofrecerlle á sociedade os datos relativos ás persoas que sufriron algún tipo de persecución por mor da súa ideoloxía e da súa posición favorable á democracia republicana". Entrevistas con vítimas e as súas familias, baleirado de milleiros de causas xudiciais e unha abundante produción científica foi o resultado dunha iniciativa agora paralizada por falta de subvención pública.

Xa a Xunta, o pasado mes de novembro, exaltara o seu cumprimento do "convenio asinado polo anterior Executivo autonómico", cunha achega de "240.000 euros no ano 2009 que permitiron concluír a cuarta fase do programa de accións conxuntas dirixidas a desenvolver a investigación histórica sobre a represión en Galicia". Tamén presumiu de asumir en 2010 "as novas necesidades de devandito proxecto", cun novo convenio de 30.000 euros para o "mantemento físico e actualización de contidos da información recolleita na base de datos de vítimas da Guerra Civil e da represión franquista". Pero Nomes e Voces tivo que pechar e suspender as súas actividades, malia que todo o traballo feito mantense dispoñible para consulta na web.

Pero na súa reunión co ponente da ONU, os responsables da Consellería tamén informaron do proxecto cultural da Illa de San Simón, que entre 1936 e 1943 converteuse nun lugar de reclusión e illamento para milleiros de presos políticos, e que "actualmente conta cun centro de interpretación da historia da illa e un centro de documentación centrado na historia do lugar, a memoria histórica e a cultura do mar".

Con todo, fai tan só dous meses, a Xunta admitía que non entra na súa axenda promover ningún acto para recordar que a illa de San Simón foi un enorme centro de detención e torturas durante o franquismo. Todo, tras da extinción da fundación (para "profundar no aforro") que gestionaba as actividades deste espazo, do que agora presume o Executivo como referente de actividades culturais pero onde xa non se celebra ningún acto oficial pola memoria histórica. Por suposto, nada dixo tampouco a Consellería de Cultura ante o ponente da ONU da falta de axudas para a exhumación das vítimas do franquismo nas varias fosas de represaliados que hai en Galicia.

O goberno local de Marín rexeita cambiar os nomes das rúas Ejército e Marina e Tiro Naval Janer

O Alcalde de Marín asasinado Antonio Blanco Solla
Traducción Estación Atlántica
A Comisión de Cultura abordou onte a moción presentada polo grupo municipal do BNG

Faro de Vigo - Redacción 04.02.2014
O goberno local manterá os nomes das rúas Ejército e Marina e Tiro Naval Janer. O seu posicionamiento quedou claro na Comisión Informativa de Cultura e Persoal presidida por Beatriz Rodríguez Gómez e celebrada onte na que se debateu a moción presentada polo grupo municipal do BNG sobre a Lei de Memoria Histórica e a condena da represión franquista.

Dentro dos puntos de acordo que se propoñen na mesma, o Partido Popular expuxo a súa intención de apoiar algúns aspectos que comprometen ao concello ao incluír na cronoloxía oficial os feitos relacionados co alcalde Antonio Blanco (asasinado durante a ditadura), así como os puntos referidos á condena á represión franquista daquela época.

No que está "rotundamente en contra" é no inicio dun expediente de cambio de nome das rúas Ejército e Marina e de Tiro Naval Janer, incluíndo tamén o de calello Alcántara, por non existir a xuízo do PP, ningunha alusión que de acordo coa aplicación da Lei de Memoria Histórica deban ser cambiadas.

Entende o equipo de goberno que "non deben abrirse permanentemente estes procesos e en todo caso, soamente producen cambios que non foron no seu día suscitados, que tampouco foron tidos en conta e que exclusivamente os cambios refírense á aplicación da lei e que xa foron levados a cabo".

A votación contou co voto afirmativo da representante do BNG Esther Crespo, co voto en contra dos representantes do PP reservándose para o pleno o exercicio do seu voto os representantes do PSdG-PSOE e de Mar-In.

Si non se retiran estes puntos da noción cando se debata no Pleno, o Partido Popular advirte que se verá obrigado a manter o seu voto en contra".

segunda-feira, 3 de fevereiro de 2014

A Comisión pola Recuperación dá Memoria Histórica de Barbanza destaca o compromiso mostrado polo representante da ONU

 
O experto Pablo de Greiff reuniuse con familiares de dous fusilados de Ribeira en 1937
Representantes barbanceses da Comisión pola Recuperación dá Memoria Histórica e familiares de persoas da comarca que foron fusiladas no cemiterio de Boisaca mantiveron un encontro co enviado especial da ONU Pablo de Greiff, quen acudiu a Santiago para coñecer o grao de cumprimento das disposicións sobre a memoria histórica. Tras a reunión, membros da entidade que preside Xan Hermida destacaron o compromiso de Pablo de Greiff, quen está previsto que esta semana emita unhas conclusións previas ao informe que presentará no mes de maio.
 
Familiares de José Lijó Louro e de José Sieira, dous veciños de Carreira fusilados o 29 de xaneiro de 1937, tiveron oportunidade de comentar a Pablo de Greiff as dificultades para o acceso aos arquivos nos que figuran os expedientes dos seus parentes, así como a situación de abandono na que se atopan por parte de diversas Administracións.
 
Desde a Comisión pola Recuperación dá Memoria Histórica sinalaron que o representante da ONU concedeu especial importancia á voz das vítimas.
 
A entidade barbancesa prepara na actualidade un documental sobre represaliados na comarca.

Desde Vigo La República na radio

 

 
Programa de radio que sobre a República tivo lugar o pasado día 14 de xaneiro no programa "Enrédate" de Radio ECCA, coa participación do membro da Xunta Directiva da Asemblea Republicana de Vigo Anxo Benigno, e membros da Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36 Telmo Comesaña e Antonio Monroy

domingo, 2 de fevereiro de 2014

Decenas de símbolos e placas franquistas perviven en Galicia

Cruz do Castro (Vigo) europa press
 
Traducción Estación Atlántica
A CRMH da Coruña entrega a un relator especial da ONU un documento sobre o "camarada Fraga" e as vítimas da represión
 
Santiago de Compostela , 2 Feb. (EUROPA PRESS)
Decenas de símbolos, placas e rúas bautizadas en honor de membros do réxime franquista perviven en Galicia máis de seis anos logo da aprobación definitiva da Lei de Memoria Histórica a finais de 2007 impulsada polo Goberno de José Luís Rodríguez Zapatero e que agora se atopa "paralizada", segundo denuncian colectivos en defensa da reparación aos represaliados.

Consultado por Europa Press, o historiador e membro da Comisión pola Recuperación dá Memoria Histórica (CRMH) Manuel Monge lamenta que os exemplos de "símbolos de represión franquista" na comunidade "non teñen fin" e abarcan toda a xeografía galega. "Na Coruña, o pleno aprobou en 2009 retirar 52, entre eles 23 rúas con nomes franquistas e non se cumpriu", denuncia.

De feito, ha enfatizado que destas 23 rúas "quedan as máis significadas" e cita algúns exemplos como "a Rúa do General Mola, a Teniente Coronel Tejero ou a Juan Canalejo". Nalgúns casos, como a Rúa de General Sanjurjo "xa se aprobou ata a sustitución" e "ía chamarse Avenida de Oza", co cal "só é cambiar unha placa por outra".

A pervivencia da simboloxía franquista foi un dos elementos máis denunciados por asociacións galegas e familiares de vítimas ante o relator especial da Organización das Nacións Unidas (ONU) sobre xustiza transicional, Pablo de Greiff, que visita España estes días para evaluar as medidas adoptadas para reparar as "violacións de dereitos humanos" da Guerra Civil e da ditadura.

De feito, Telmo Comesaña, da Asociación Viguesa pola Memoria do 36, suscitou a situación da cruz do Castro, na cidade olívica, que inicialmente rendeu "unha homenaxe ao exército nazi". Denunciado este feito por esta asociación, Comesaña relatou que se lle retiraron os emblemas nazis, pero que é o Concello quen "sistemáticamente négase á retirada de devandito elemento conmemorativo fascista".

Neste sentido, o pleno do Concello de Vigo rexeitou fai uns meses unha moción do BNG que instaba ao goberno local a demoler a cruz do Castro para dar cumprimento á Lei de Memoria Histórica. O PP votou en contra e o PSOE abstívose, á vez que ambos grupos remitíronse a un acordo plenario de 1981 para manter que é un monumento "a todos os caídos".

En Lugo, o escritor e profesor universitario Claudio Rodríguez Fer tamén denuncia reiteradamente a continuidade da simboloxía franquista e critica a proposta --apoiada por PSOE e PP-- do Concello lucense, que dirixe o socialista José López Orozco, de que unha rúa leve o nome do expresidente galego Manuel Fraga, tamén fillo adoptivo da cidade da Coruña.

"CAMARADA FRAGA"
Respecto diso, desde Iniciativa Galega pola Memoria, que agrupa a asociacións memorialistas galegas, Rubén Afonso Lobato, explicou a Europa Press que é "necesario que non óbviese o papel" de Manuel Fraga no franquismo e ratificou ao relator de ONU Pablo de Greiff un documento sobre "o camarada Fraga" e as "vítimas da represión franquista".

Neste "caderno" inclúense "algúns datos biográficos"do expresidente galego e ministro do réxime que "xustifican un título que non é irónico", sinalou Manuel Monge, quen recorda que un decreto de febreiro de 1961 no que cesaba como "delegado nacional de asociaciones de Falange Española Tradicionalista y de las Jons" agradécelle "os servizos prestados" ao "camarada Manuel Fraga Iribarne".

Monge remarca, ademais, que este recibiu en 1968 o título honorífico de "fillo adoptivo" da Coruña, cando "a represión era brutal", xa que "un mes despois o Consello de Ministros declaraba o Estado de Excepción". Agora, a CRMH prevé emprender unha campaña para que se lle retire esta distinción.

"INCUMPLIMIENTOS" E RETIRADA DE AXUDAS
Tanto Monge como Rubén Afonso Lobato denuncian a "paralización" e "incumplimientos" da Lei de Memoria Histórica, xa no seu momento considerada "insuficiente" por boa parte das asociacións memorialistas que censuran que "non anule os xuízos sumariales a vítimas do franquismo", á vez que insisten en que non queren "revancha", senón "verdade, xustiza e reparación".

Aínda que coinciden en que "non só o PP" é o "responsable" dos incumplimientos, si censuran algunhas decisións tanto na Xunta, como "a eliminación do impulso" ao proxecto interuniversitario 'Nomes e Voces', como do Goberno central. "Todas as axudas para a exhumación e a investigación das fosas desapareceron", lamenta Monge.

Neste sentido, en outubro deste ano, a Comisión Constitucional do Congreso rexeitou, cos únicos votos do PP, unha proposición non de lei da Esquerda Plural (IU-ICV-CHA) na que se instaba ao Goberno a eliminar todos os símbolos franquistas que segue habendo en edificios propiedade da Administración Xeral do Estado, empezando polos que aínda quedan en complexos adscritos ao Ministerio de Defensa.

Neste debate, o PP alegou que o Goberno cumpre escrupulosamente a lei. Con todo, as asociacións memorialistas galegas e do resto do Estado insisten en que "non é así". A modo de exemplo, Monge rememora unha anécdota vivida ao acudir a realizar unha exhumación á localidade de Vilarmaior, onde "no cemiterio, pegado á igrexa, hai unha placa que fala dos caídos".

Ditas placas subliña, "son totalmente ilegais" en espazos públicos e deben ser "retiradas". "Hai un apartado que di que no caso de que algún particular ou institución néguese a cumprir a lei, retiraránselle todo tipo de subvencións, pero ninguén fai nada", lamentou o membro da CRMH da Coruña.

"O ESTADO DEBE FACERSE CARGO"
Todas as asociacións e familiares de vítimas do franquismo insisten en pedir a "reparación", pero tamén "frear a apología de declaracións e simboloxía franquista" nas institucións. Un dos casos máis polémicos en Galicia foi o do alcalde de Beade (Ourense), Senén Pousa, quen se definiu públicamente como "franquista" e aseguraba que "ninguén" no seu partido recriminoulle" por iso.

Tras anos con simboloxía franquista no seu despacho --incluído un cadro de Francisco Franco--, o regidor retirouna recientemente. A principios de outubro, un artefacto explosivo atribuído a Resistencia Galega causara graves danos no Consistorio de Beade.

Con todo, pese aos "incumplimientos", tamén hai en Galicia quen impulsa iniciativas novedosas en defensa da Memoria Histórica como o alcalde de Amoeiro (Ourense), Rafael Rodríguez Villarino, que activou unha campaña de recaudación popular para pagar placas explicativas para colocar en todos os lugares con simboloxía franquista do municipio.

En declaracións a Europa Press, Rafael Rodríguez sinalou que a previsión é instalar 14 placas por 459,80 euros e asegurou que se sente "apoiado" polos cidadáns na súa medida. As asociacións memorialistas móstranse escépticas cara a este tipo de iniciativas e creen que é o Estado o que debe asumir "os gastos" das accións pedagógicas, coas de reparación e coas exhumaciones.

"Nós non queremos vinganza, senón xustiza e reparación, pero parece que o que quere o Goberno é que os mortos sigan nas cunetas", lamentaba recientemente Xoan Carlos Garrido, un dos portavoces da Iniciativa Galega pola Memoria Histórica.

sábado, 1 de fevereiro de 2014

A consolidación social do franquismo: A influencia da guerra nos "soldados de Franco"


Título orixinal: La consolidac​ión social del franquismo​: La influencia de la guerra en los "soldados de Franco" de Francisco J. Leira Castiñeira
 
Traducción Estación Atlántica
A guerra civil provocou a maior movilización militar na historia española. Aínda que en ocasións os soldados incorporáronse á loita de forma voluntaria, moitos se viron forzados a iso. Logo das primeiras semanas de incerteza, Galicia converteuse nun dos principais centros de reclutamiento do exército sublevado. Declarado o estado de guerra, unha parte da súa poboación masculina moza viuse obrigada a alistarse nas filas do exército a medida que as autoridades militares insurgentes chamaban aos diferentes reemplazos. O papel destes soldados no conflito bélico e polo tanto na historia de España, pese á súa relevancia, non recibiu o interese dos historiadores, e a súa experiencia e memoria quedaron á marxe do estudo histórico do conflito. A consolidación social do franquismo. A influencia da guerra nos "soldados de Franco" conságrase a rescatalos do esquecemento.
 
La Librería de El Sueño Igualitario

A historia do habitante máis misterioso das Fragas pontesas

A pesar de que apenas falaba era moi querido e o seu enterro custeouse entre os veciños, que nunca chegaron a coñecer as súas verdadeiras orixes
Xaquín ou Xoquín dás Herbas foi un personaxe real, aínda que o que se conta del poida soar a mitológico. Durante máis de dúas décadas (entre o ano 1936 e 1958) viviu entre as árbores da Fraga e sempre fuxiu da xente, aínda que terminou gañándose o cariño de moitos dos seus veciños.
 
« Sospéitase que era un canteiro anarquista e que veu esconderse a esta zona, como tantos outros, pero apenas falaba cos veciños, supomos que por medo a que o delatasen», explica Antonio Castro, concelleiro dedicado ás zonas rurais e que chegou a coñecer a este home, do que asegura que era un intelectual. « Gustáballe moito ler», di. Castro laméntase da vida que tivo que levar e recorda que houbo outros casos nas Pontes de persoas que tiveron que vivir moitos anos escondidas. «Un estivo preto de 30 anos sen saír da súa casa por medo a que o detivesen», conta.
 
Autosufiente
Castro recorda que cando morreu participou nunha colecta, encabezada por outros represaliados que tamén tiveron que botarse ao monte para non ser detidos. «Pedimos por case todas as casas para pagar o enterro e todo o mundo quixo contribuír, todos menos o cura que cando terminou a misa cobrounos».
 
Boa parte dos habitantes das Pontes recordan a este home que era totalmente autosuficiente: facíase a súa roupa con restos de peles e sempre levaba unhas curiosas polainas para resgardarse do frío. Nunca pediu comida ou aceptou algún prato quente, porque prefería buscar insectos, herbas silvestres e raíces para confeccionar a súa dieta. «Tal vez fose o primeiro vegetariano das Pontes», reflexionan algúns dos que escoitaron dos seus maiores a historia deste personaxe que ten un espazo no rueiro e tamén nos folletos turísticos que se acaban de editar para promocionar os circuítos turísticos na vila. Hai unha árbore centenaria cun gran oco no tronco e que está ao pé da denominada Ponche Vella da que se di que era a súa morada principal.
 
A vida de Xaquín -do que algúns sospeitan que era de Pontevedra, mentres que outros fixan a súa orixe en Lugo- foi, en calquera caso, moi dura. Nunca tivo, nin quixo ter unha casa convencional ou un traballo ao uso. «Todos sospeitabamos que era para que non o descubrisen, aínda que algunhas cousas fixo sobre todo de cantería e era un fenómeno», apunta Castro. Tamén axudou a algúns agricultores nas tarefas, pero sempre coa condición de pasar completamente inadvertido.
 
A medida que se fixo maior comezou a perder o pánico a atoparse coa xente ou as autoridades e sentábase preto dalgún camiño. Seguía sen pedir comida ou diñeiro, pero como xa non tiña forzas aceptaba os anacos de pan que lle daban os veciños. Morreu un inverno do ano 1958 no bosque. E desde entón nas Pontes ségueselle recordando: fixéronselle cancións, cadros e incluso se reclamou unha praza co seu nome.