San Simón, Illa da Desmemoria

Máis de 6000 presos republicanos de todo o territorio español pasaron por este campo de concentración entre 1936 e 1943. Algúns deles foron fusilados na tapia do cemiterio.

Todos os intentos por preservar a memoria das vítimas por parte das asociacións memorialistas galegas foron desmantelados polo goberno popular de Núñez Feijoo. O próximo 27 e 28 de xullo, terá lugar na Illa un festival de música co patrocinio da Xunta e o Concello de Redondela. (Este acto foi suspendido polo accidente de tren de Santiago)

Traducción Estación Atlántica
eldiario.es 24/7/13

 Pensen nos barracóns dos campos de concentración de Auschwitz ou Mauthausen, na imaxe repetida de xudeus escuálidos hacinados no que foi o seu corredor da morte. Pensen agora na posibilidade de desposuír ese lugar da súa carga histórica e constrúan na súa mente un complexo hotelero ou celebren nos seus inmediaciones un festival de música electrónica. Poderían?

Os responsables da xestión da Illa de San Simón, en Pontevedra, si puideron. Esta illa, antigo lazareto das tripulaciones procedentes do Atlántico Norte, foi, desde outubro de 1936 a marzo de 1943, un dos maiores campos de concentración e de exterminio de presos republicanos procedentes de todo o territorio español. Os primeiros chegaron en barcazas desde o porto de Cesantes ou de San Adrián, viñan dos cárceres de Pontevedra e Vigo. Despois, trala caída da fronte norte de resistencia republicana, comezaron a chegar numerosos recluídos de León, Asturias, Cantabria e o País Vasco. Tralo fin da guerra civil, pasaron pola illa presos de todos os cárceres de España. A illa chegou a concentrar a máis de 6.000 reos.

Hoxe, pouco ou nada queda que recorde aquilo. Non hai placas conmemorativas que informen ao visitante que alí, na tapia do cemiterio sen ir mais lonxe, fusilábase a xente. O proxecto de rehabilitación de César Portela en 2003 fai que o lugar aseméllese máis a un complexo hotelero con glamour que a un centro no que recordar ás vítimas. Do que si hai placas conmemorativas é do Nautilus de Xullo Verne, en cuxa obra "Vinte mil Leguas de viaxe submarino", o capitán Nemo conta o episodio da Batalla de Rande e o ouro que repousa na Bahía de Vigo.

Os intentos da conselleira de cultura nacionalista, Ánxela Bugallo, de promover o nacemento da Fundación Illa San Simón e converter a illa nunha "Illa da Memoria" que recordase aos presos do franquismo foron desmantelados polo goberno actual do popular Núñez Feijóo.

"Agora coa escusa da crise a paralización é maior", di o representante de Iniciativa Galega Pola Memoria, Xoán C. Garrido. !A crise é só para o que convén ideológicamente. Con todo si hai fondos para a promoción turística do lugar no que se eliminou toda referencia ao que aquí ocorreu. Non hai ningunha sensibilidade nin intelixencia. Si o que queren é atraer o turismo, desposuír á illa da súa historia empobrece o seu atractivo. Hoxe a illa é un lugar turístico máis como pode ser as Illas Cíes", asegura Garrido.

O conxunto foi rebautizado polo goberno galego como "Illa do pensamento". En 2010, o gerente da Fundación, Xabier Alonso Varela explicaba así a nova fórmula: "A filosofía que o sustenta é facer de San Simón unha illa para o pensamento, a reflexión, o diálogo e a cultura. San Simón é xénese e traxedia pero sería un erro quedarnos inmóbiles no pasado, (...) crear aquí un centro cultural de referencia é o mellor xeito de honrar ás vítimas da traxedia". Opinión que non comparten as vítimas e os seus familiares, para quen a "reflexión" do señor Varela, dilúe a memoria. "Hoxe as vítimas están dispostas a vir aquí voluntariamente co fin de evitar que se borre todo rastro da realidade que viviron", di Garrido con sorna, "son espazos que merecen ser dignificados".

Por iso, para dignificar este espazo e combater a ausencia de memoria, cada ano, en datas próximas ao 18 de Xullo -día do golpe de estado contra a República-, as asociacións memorialistas de Galicia, xunto aos ex-presos e os seus familiares, reúnense na Illa para recordar a todas as vítimas do franquismo. O pasado domingo, honraron aos oficiais do exército da mariña galega, quen pagaron coa súa vida o feito de manterse fieis ao réxime democrático establecido. Desde 2006, declarado "Ano da Memoria en Galicia" a iniciativa das asociacións, estas non han cejado no seu empeño de lograr a adopción de medidas institucionais e a dotación de recursos públicos suficientes que garantan o seu dereito á verdade, a xustiza e a reparación. Promovieron xunto a tres universidades galegas o proxecto de investigación "Nomes e Voces", unha extensa base de datos dos represaliados do franquismo en Galicia. Todos eles piden agora a elaboración dun arquivo histórico desta chamada colonia penitenciaria con todo o material que existe disperso, entre fotografías e fichas dos presos. Con todo, explica Garrido, non hai ningunha achega pública e o proxecto está completamente paralizado.

A Xunta de Galicia e o Concello de Redondella si decidiu destinar recursos á celebración dun festival de música electrónica que terá lugar en San Simón os próximo días 27 e 28 de Xullo. O Festival Sinsal preséntase como "unha aposta pola música en directo en espazos cómodos, confortables, sen fumes, nin ruídos de vasos, a partir do 2010 demos un paso máis aló". "Levamos a música a lugares insólitos", reza o eslogan. Pouco queda que engadir ao asunto. Na súa páxina web non hai ningunha mención aos presos da illa, tan só unha breve referencia á súa "gran carga de memoria histórica".

"Isto é unha vergonza, é un santuario de memoria", di Rubén Afonso Lobato, secretario dá Comisión pola Recuperación da Memoria Histórica dá Coruña, unha das cen asociacións que integran a Plataforma pola Comisión da Verdade, entre as que tamén se atopa a Fundación Internacional Baltasar Garzón. "Nun país normal isto non curre," di Afonso, "non estou falando nin de esquerdas nin de dereitas. Ata (Ángela) Merkel visitou Mauthausen". Agora, busquen en Google "festival de música en Mauthausen".