Libro vivente: 6 asasinados, 5 viuvas e 20 orfos

 

 Lugar de paseos. A Paxase-Vincios

Foto Telmo comesaña

LIBRO VIVENTE   

LUGAR: MUSEO VERBUM –VIGO

ORGANIZACION: XANDOBELA

TITULO DO LIBRO: 

6 ASASINADOS, 5 VIUVAS E 20 ORFOS

E se a túa vida non é como cha contaron? E se descobres que teu pai,que morreu cando eras pequeño, realmente foi asesinado?  Porque escoitas dicir que “era un dos malos”, cando sabes que non é certo? Coas seis mortes de Alcabre quedaron vinte orfos que viviron nunha mentira. Pero houvo xente capaz de desmontar a história tal e como lla contaron, e reconstruila a partir da verdade 

-Os meus acompañantes no andel: foto de meu pai José comesaña Pérez e outra da miña nai Eusebia Pampillón Oitavén  acompañada dos fillos Telmo e Margarita Comesaña Pampillón (feita na alameda de vigo no 1940 para o cerné de Beneficencia), e dous libros:  “La Morena de la Copla” e “Episodios de Terror” durante a guerra civil na provincia de Pontevedra. A illa de San Simón

O espazo era na bibloteca do museo co mabiliario acaido e libros de temas diversos, oito cadeiras para os/as lectores/as, unha bancada e una mesiña para as miñas pertenzas

Dispuña de 25 minutos para recir os/as escolares e que leran o libro que escolleran, e aquí comenza o meu labor de libro vivente:

-Chega un grupo de xoves mozas e mozos  que veñen como pexados, a descubrir o libro. Eu decátome que o titulo do libro e as preguntas que nel se fan son abondo fortes pero que veñan a descubrir.

Comenzo saudando e invitando a que se senten; preguntandolles de que centro de Estudos son e por qué escolleron este libro. Timidamente contestan que debe haber algo moi interesante. Para facer máis doado o trato preguntolles algo sobor do Centro ou de onde son; a idea é que distendan e vexan que o libro se mistura con eles e con elas.  E logo preguntolles si queren ir abrindo o libro ou si prefiren que o libro se abra. A resposta é unánime: que se abra o libro. E de contado o libro abrese e comenza por presentarse.

-Chamome Telmo, nacín preto daquí, e doulles referencia do lugar, e, mostrandlles a foto na que estou coa miña mai e irmá, digolles: vesdes este neno que está aquí todo chulo? Pois este son eu cando tíña  seis anos, esta era miña nai e esta a miña irmá, Margarita, as dúas xa finadas, e sinalandolle a de meu pai digolles  que se chamaba José  e fora asesinado xunto co seu irmán Antonino e outros catro homes máis;matarnos en Vicios e levaronos nun carro  de bois a enterrar a Mañufe (Gondomar). Quedamos soiños e desamparados, ainda que non fomos dos que pior o pasamos porque eramos unha familia longa e uns tios levaron a miña irmá que tiña oito meses e criarona ata que miña nai se pudo facer cargo de nós.

Meus curmáns de sete e cinco anos tamén foron axudados por outros tíos … E por qué os mataron? 

Doulle a ler as consignas do xeneral Emilio Mola:

- Un mozo lé en alto: “Se tendrá en cuenta que la acción ha de ser extremadamente violenta para reducir al enemigo que es fuerte y bien organizado.

Desde luego serán encarcelados todos los directivos de partidos políticos,sociedades ty sindicatos no afectos al Movimiento, aplicándoles castigos ejemplares a dichos indeviduos para estrangular los movimientos de rebeldía o huelga.

(PARLAMENTAR) ¡¡JAMÁS!!

Esta guerra qiene que terminar con los enemigos de España

Hay que sembrar el terror, tenemos que crear una impresión de dominación  eliminando, sin escrúpulo ni vacilación, a todos los que no piensen como nosotros.

Cualquiera que sea abierta o secretamente del frente popular debe ser fusilado”.

Dirixindo a man deica a foto de meu pai, digolles:él estaba dentro desas condiciós: era segredario da “Sociedade de agricultores de Alcabre, era do partido socialista, (dos de antes de Suresnes) e porén do Frente Popular”

Por esas consignas tan claras en tres anos asasinaron en Galicia preto de 6000 homes e lagunhas mulleres; a outras moitas raparonlle o cabelo, maltrtaronas, violaronas,edeixaronas viuvas con fillos e desamparadas, e de aí, os vinte orfos de Alcabre oe os arredor de 20.000 en Galicia. Como reacionaría a sociedade de hoxendía, si chegara unha noticia que nalgún país acontecerá algo semellante? Coido que sería qrrepiante. Pois  aconteceu aquí,e eu son un deles e neste país ainda ninguén nos pediu perdón , e os asesinos morreron tranquilamente na cama e os fillos herdaron as fortunas acadadas vilmente,As vitimas de ETA foron recoñecidas e apoiadas , pola contra para nos só desprezo .  

O historiador Paul Preston, no libro “El Holocausto español” mostranos o abuso dos terratenientes cos xornaleiros,  (España era un país rural; a industria estaba en Barcelona e Bilbao), as familias dos sin terra morrían de fame e cando protestaban a garda Civil mataba indiscriminadamente, e a Igrexa Católica estaba ao carón dos polerosos e dos caciques, e porén o ódio dos xornaleiros  e traballadores desprotexidos, á Igrexa Católica. O 14 de abril do 1931 foi proclamada a República despois de que o rei Alfonso XIII abandonara España porque as esquerdas gañaran as eleccións municipais.  Naceu unha ilusión. A República sacou adiante unha Constitución moi avanzada na que a muller que ata o daquela era propiedade do home, pasou a ter os dereitos de igualdade có home, o mesmo ou semellante   cas mulleres dos países nórdicos: dereito ó voto,a emanciparse do home, a poder dispor do seu patrimonio, ao divorcio e ao aborto. Todo isto non foi ben entendido pola mayoría das mulleres que en España o 70 % fora das grandes ciudades era analfabeta; pasto de curas e caciques. Crearonse 7000 escolas  e instalaronse bibliotecas en todolos pobos do país. O profesorado deixou de ser aquilo que perdurou moitos anos na sociedade:  “pasas máis fame cun mestre de escola”; o ensino foi dignificado, e homes como o poéta García lorca que percorreu os pobos co grupo de teatro “LA BARRACA” para difundir a cultura que o pobo debecía, chegado o levantamento fascista do 1936 tamén foi asesinado en Granada. O ensino era estatal, obrigatorio, laico  e de balde, e a Igrexa non podía impartir ensino. Rematou coa sangría da guerra de África na que morrían miles de mozos fillos da clase baixa, e tiña un custo insoportabel só para que miles de militares trveran ascensos.  Os militares xuraron a Cnstitución, cantaron o himno de riego e bicaron a bandeira – neste inre levanto a man e ensinolles a pulseira que é a bandeira repúblicana – e fixeronlla bicar aos mozos que se incorporaban a filas nos exercitos españois.  O 18 de xullo do 1936 un grupo de militares apoiados polos terratenientes, capitalistas e a Igrexa e por Hitler e Musolini levantaronse en armas contra o Estado Constitucional e o fracasar o golpe de Estado produciuse a guerra. Nas zonas tomadas nos primeiros días comezou a represión e prohibindo os símbolos , hímno de Riego e a bandeira tricolor, que foi  pisada,ensangrentada e aldraxada de tal xeito que ainda hoxe é desprezada.

O día 1 de abril do 1939 rematou a guerra pero non chegou a paz, seguiron aplicando as consignas de Mola e encheron as cárceres de homes e mulleres ás que se eran comunistas ou lesbianas sacabanlles os fillos; fundaron campos de concentración  entre eles os de San Simón,Figueirido, Sta María de Oia, Camposancos, e algún maáis en Galicia,desterraron xente dos seus pobos a outros lugares e miles de familias foro nao exílio para salvar a vida.

Logo viu a deformación dos logros da República empezando nas escolas para voltar á muller a situación pre-republicana. Chegado a este punto doulle a ler a unha moza uns retallos que escollín do libro “La Morena de la copla”:

<…el error sectario que ha habido en España los últimos años antes del Movimiento apartar a la mujer de su futura misión de madre de familia, llevándola a los Centros de educación en las mismas condiciones que los hombres>

<…la naturaleza ha hecho a la mujer para la ternura, para el suspiro por los pequeñuelos, para ser el nido caliente, para sacrificarse sin   aguardar retorno, para ser esposa y ser madre.>

<…la mujer no conseguirá su destino generalmente, dedicándose al arte,, o a la ciencia, o a los descubrimientos, o a las letras, o al mundo; está destinada  por su cuerpo y por su alva a la maternidad y al sacrificio>

<...sin poseer titulo académico>

<…preferimos a aquella callada y silenciosa, que nos considera maestros de su vida y  acepta el consejo y la lección con la humildad de quien se sabe inferior en talento>

<…se impone una vuelta a la sana tradición  que veía en la mujer, la hija, la esposa y la madre y no la intelectuala pedantesca que intenta en vano  igualar al varón en los dominios de la ciencia>

<…en la mujer, de ordinario,  la afición a la lectura es la pereza disfrazada> ,  lo que los hombres han hecho>.

Despois destas leturas pidoles que me digan que pensan, si lles parece ben esas barbaridades para voltar ás mulleres o dito popular”mujer casada, pata quebrada y en casa”; e os mozos pidolles si están dacordo co que acaban de oir. Un deles coa cabeza baixa dixo: sinto vergoña. Moitas desas máximas están asinadas por frades, curas e fascistas en xeral e que eles e elas sabían que Mme Curie descubrirá o radio, e Concepción Arenal tuvo que disfrazarse de home para ir a universidade, e outras mulleres eran poetisas como Rosalía ou escritoras como Concha Espina, e levando a muller a iñorancia era levala a esclavitude.

QUEDAN MUDOS, e trato de razoar as diferenzas das épocas e a importancia que para a muller tiña o casarse. Solteira quedaba soia e sen amparo. 
  

Xa para rematar mostrolles o libro de Gonzalo Amoedo e Roberto Gil, “EPISODIOS DE TERROR”  e doulles a ler a carta dun home que está en “capilla”.

“Carta escrita na noite do 4 de xuño do 1937 por Ramón Fernández, condenado a norte, a súa muller

Mi querida Pura: en este momento me encuentro en capilla y desde aquí te mando mi último abrazo. Para ti y para todos mis hijos, pues se los das por no podérselos dar yo. Ten resignación y paciencia. No hay que hacerde. Fue mi destino y no te digo más.

Le das muchos besos a los niños y abrazos  a Joaquín y a los otros.

Sin más, te abraza tu esposo por última vez.

Adiós Pura, adiós Purita, Pilar, Ramonita, Pepiño, Divina, Carmiña, Tinito, Linito y Manolito. Adiós queridos hijos todos. Vuestro padre

Ramón Fernández

Lo que has de gastar en mi entierro viste a los niños.

Adiós querida Pura, adiós”

Preguntolles si saben ben o que acaban de ler e digolles que non é unha novela, que é a carta dun home que vaai ser asesinado despois dun xuizo sumario, que deixa unha muller viuva con sete fillosdesamparados e aldraxadose que as derradeiras verbas son pedindolle a muller que non gaste cartos no seu enterro ; que vista aos fillos e isto que dicir que ó home non lle importaba a alma, non era home de igrexa e ese puido ser un dos motivos da súa norte.

E remato pedindolles que pensen e que non se deixen enganar pola propaganda que nos inunda, que rqzaoen as cousas e que vexan o que pasou nas décadas 20 e 30 do pasado século. Ter presente que o FUTURO É VOSO..

Telmo Comesaña
Feixoeira-Alcabre

Vigo 7 marzo 2013