Mural con documentos que conservaron los médicos del centro.
Foto del blog "Diario de un médico de guardia" de David Simón
Traducción Estación Atlántica
Un documental sobre un manicomio en Santiago, que revolucionou o trato aos
enfermos durante o franquismo, triunfa no reputado festival de Copenhague
Público - Álex Vicente - Copenhague- 11 NOV 2012
Dous anos de investigación sobre un tema espiñento, unha
escasa subvención pública de 16.000 euros espremida ao máximo e con pouca
experiencia na sétima arte máis aló da coordinación dun pequeno cineclub en
Santiago de Compostela. Así rodaron a súa primeira película os directores
galegos Pablo Cayuela e Xan Gómez, debutantes de 28 e 30 anos, o documental Fóra, sobre a vida nun hospital psiquiátrico galego durante os últimos días do
franquismo. Os poucos que, ata agora, oíran falar da película seguramente
compartían apelidos cos seus impulsores. Desde esta semana, serán algúns máis: o
Festival Internacional de Documental de Copenhague (CPH:DOX), convertido en
referencia ineludible no circuíto europeo, acábaa de proxectar entre aplausos no
marco da súa exquisita programación.
"Estás para que che metan en Conxo", escóitase dicir ás veces en Galicia aos propietarios dunha saúde mental tirando a fráxil. A expresión refírese ao barrio compostelán onde se situou o primeiro manicomio galego, inaugurado en 1885 nos contornos do mosteiro local. Case un século despois, a mediados dos anos setenta, penetrouse nunha profunda etapa de reforma do tratamento psiquiátrico ao paciente, conducida por un grupo de médicos asturianos pouco partidarios da camisa de forza e o cóctel de químicos como metodoloxía obrigatoria. Aplicaron unha política activa para promover as altas e mellorar a súa alimentación. Experimentaron cunha convivencia mixta entre homes e mulleres. E ata permitiron que os enfermos expresásense a través da arte e a música, como revelan as imaxes reproducidas no documental, onde os internos aparecen bailando muñeiras coma se fosen himnos punk.
"Estás para que che metan en Conxo", escóitase dicir ás veces en Galicia aos propietarios dunha saúde mental tirando a fráxil. A expresión refírese ao barrio compostelán onde se situou o primeiro manicomio galego, inaugurado en 1885 nos contornos do mosteiro local. Case un século despois, a mediados dos anos setenta, penetrouse nunha profunda etapa de reforma do tratamento psiquiátrico ao paciente, conducida por un grupo de médicos asturianos pouco partidarios da camisa de forza e o cóctel de químicos como metodoloxía obrigatoria. Aplicaron unha política activa para promover as altas e mellorar a súa alimentación. Experimentaron cunha convivencia mixta entre homes e mulleres. E ata permitiron que os enfermos expresásense a través da arte e a música, como revelan as imaxes reproducidas no documental, onde os internos aparecen bailando muñeiras coma se fosen himnos punk.
Ata que o réxime, moribundo pero aínda implacable,
descubriu o barullo e decidiu despedir en bloque aos seus responsables. "O
curioso é que a reforma fose promovida polas autoridades franquistas para
practicar un lavado de face do centro, que carrexaba moi mala fama polo xeito en
que trataban aos seus pacientes. Pero se lles acabou escapando das mans",
explica Cayuela. A pesar da purga, a reforma de Conxo sentaría as bases da
renovación da psiquiatría en España. Non é casualidade que algúns dos médicos do
centro asinasen o capítulo relativo ao tratamento psiquiátrico da Lei de
Sanidade de 1986, que estableceu un cambio definitivo nos seus usos e costumes.
"Fóra" non é un simple documental de bustos parlantes. Retroaliméntase dunha extensa variedade de fontes "de recortes de diario a películas en oito milímetros, pasando polos testemuños de antigos médicos e traballadores do centro, así como do diario persoal dun dos internos, digno dos escritos dun poeta beat" que configuran unha narración suxestiva e fragmentada, na que transparenta a vontade de reflexionar sobre a memoria histórica. "Se nos interesou ese lugar, supostamente incomunicado da súa contorna, é porque o seu contexto acabou penetrando nel. No resto da sociedade percibíase a mesma vontade de cambio", di Cayuela. "Conxo demostra que non existe ningún espazo alleo ás transformacións sociais, aos procesos históricos e á loita de clases", secúndalle Gómez.
Vítimas do desamparo institucional, os directores decidiron mandar a cinta a Copenhague, conscientes do prestixio adquirido polo certame nos seus dez anos de existencia. "Interesounos enseguida pola súa procura formal, a súa intelixencia e a súa madurez, impropia dun par de debutantes", explica o programador do festival, Niklas Engstrøm. A cita pecha hoxe a súa décima edición en pleno crecemento e cun descubrimento maiúsculo: The Act of Killing, gañadora do premio principal desta edición, na que antigos asasinos de comunistas a conta do goberno indonesio deciden rodar unha película para recrear os seus crimes, cunha falta de rubor arrepiante.
"Existe unha mirada paternalista respecto ao espectador, que se decidan os seus gustos por el. ¿Quen decidiu que unha película como a nosa non pode atopar o seu público"?, explica Gómez sobre a súa estrea no exilio danés. Outro cineasta galego con proxección internacional, Oliver Laxe, tamén acudiu a Copenhague para buscar financiamento para "Las mimosas", a súa segunda longametraxe tras "Todos vós sodes capitáns", que gañou o premio da crítica en Cannes. Dous anos máis tarde, atópase en punto morto. "Non hai que caer no queixume. Pero pensaba que todo ía ser máis fácil, que as institucións serían máis lúcidas. O problema non é de talento, senón de olfacto", opina Laxe, de 30 anos. "Están conseguindo pór en perigo a substitución". A intres, diríase que a cordura abunda máis en Conxo que noutros lugares.
"Fóra" non é un simple documental de bustos parlantes. Retroaliméntase dunha extensa variedade de fontes "de recortes de diario a películas en oito milímetros, pasando polos testemuños de antigos médicos e traballadores do centro, así como do diario persoal dun dos internos, digno dos escritos dun poeta beat" que configuran unha narración suxestiva e fragmentada, na que transparenta a vontade de reflexionar sobre a memoria histórica. "Se nos interesou ese lugar, supostamente incomunicado da súa contorna, é porque o seu contexto acabou penetrando nel. No resto da sociedade percibíase a mesma vontade de cambio", di Cayuela. "Conxo demostra que non existe ningún espazo alleo ás transformacións sociais, aos procesos históricos e á loita de clases", secúndalle Gómez.
Vítimas do desamparo institucional, os directores decidiron mandar a cinta a Copenhague, conscientes do prestixio adquirido polo certame nos seus dez anos de existencia. "Interesounos enseguida pola súa procura formal, a súa intelixencia e a súa madurez, impropia dun par de debutantes", explica o programador do festival, Niklas Engstrøm. A cita pecha hoxe a súa décima edición en pleno crecemento e cun descubrimento maiúsculo: The Act of Killing, gañadora do premio principal desta edición, na que antigos asasinos de comunistas a conta do goberno indonesio deciden rodar unha película para recrear os seus crimes, cunha falta de rubor arrepiante.
"Existe unha mirada paternalista respecto ao espectador, que se decidan os seus gustos por el. ¿Quen decidiu que unha película como a nosa non pode atopar o seu público"?, explica Gómez sobre a súa estrea no exilio danés. Outro cineasta galego con proxección internacional, Oliver Laxe, tamén acudiu a Copenhague para buscar financiamento para "Las mimosas", a súa segunda longametraxe tras "Todos vós sodes capitáns", que gañou o premio da crítica en Cannes. Dous anos máis tarde, atópase en punto morto. "Non hai que caer no queixume. Pero pensaba que todo ía ser máis fácil, que as institucións serían máis lúcidas. O problema non é de talento, senón de olfacto", opina Laxe, de 30 anos. "Están conseguindo pór en perigo a substitución". A intres, diríase que a cordura abunda máis en Conxo que noutros lugares.
Nenhum comentário:
Postar um comentário