Traducción Estación Atlántica
30/1/2011- reportaxe de P.C.C. Diario de Ferrol
O último día do pasado mes de outubro, a vila de Cedeira acollía o acto de homenaxe a presos da guerra civil cativos no campo de concentración que funcionou na localidade. No entanto, a Asociación Memoria Histórica Democrática (AMHD), promotora do encontro, entende que aínda hoxe queda algo pendente con respecto ao asunto. E esa cuestión non é outra que a necesidade de recuperar os posibles restos daqueles que, capturados en alta mar, tiveron como destino o penal de Cedeira.
O último día do pasado mes de outubro, a vila de Cedeira acollía o acto de homenaxe a presos da guerra civil cativos no campo de concentración que funcionou na localidade. No entanto, a Asociación Memoria Histórica Democrática (AMHD), promotora do encontro, entende que aínda hoxe queda algo pendente con respecto ao asunto. E esa cuestión non é outra que a necesidade de recuperar os posibles restos daqueles que, capturados en alta mar, tiveron como destino o penal de Cedeira.
Nel era habitual o funcionamento dunha comisión clasificadora de prisioneiros que se encargaba de buscar a filiación dos que alí se atopaban. No caso de que así fóra, o destino das persoas identificadas tanto podía derivar nun consello de guerra como na morte do reo en calquera cuneta ou lugar do camiño. Esta posibilidade, xunto á obviedad de situar nas inmediacións do presidio un espazo común no que enterrar aos falecidos, leva aos responsables da AMHD a pensar que Vilarrube podía tratarse dese lugar.
Aínda cando na zona houbo cambios que modificaron a contorna, Enrique Barrera, secretario da entidade, apunta a un lugar moi concreto que sitúa a escasos metros da baixada á praia. Unha curva e unha acumulación de terras e maleza nas inmediacións da mesma indican que alí poderían estar aqueles que non puideron soportar nin a disciplina carcelaria nin as condicións de habitabilidade dunha fábrica de salgadura reconvertida en campo de concentración.
O proxecto, no entanto, exponse a moi longo prazo, pero é unha intención que rolda desde fai tempo pola mente de todos aqueles que tratan de reconstruír a historia de España. Á marxe dos datos que poidan desprenderse desta intervención, para a cal requírese o permiso de distintas administracións, hai outros lugares na comarca que forman parte desa historia que doe aínda cando non se viviu de cerca. Esas referencias territoriais son 23 e o número de vítimas ascende a 714, segundo datos achegados desde a Asociación Memoria Histórica Democrática (AMHD).
Só no caso da familia Ramos Ferreiro, das Pontes, foron recuperados uns restos que, desde o día 29 de marzo de 2008, xa repousan xunto a outros familiares falecidos. E é que o que queren os descendentes daqueles aos que lles foi arrebatada a vida por cuestións ideolóxicas é que descansen nun lugar digno.
Pero a dignidade nas comarcas de Ferrol, Eume e Ortegal tamén está presente naqueles lugares sobre os que hai constancia de que foron utilizados para fusilar a homes e mulleres que aínda hoxe, desde fai máis de 70 anos, seguen sendo anónimos para a inmensa maioría da poboación local.
Na cidade de Ferrol e a súa área de influencia cabe sinalar os cemiterios de Canido e Serantes, o Arsenal (prisión do dique), o castelo de San Felipe e o cuartel de Artillería como paredones de fusilamento para un total de 47 persoas.
O atrio da igrexa do Val e o cemiterio de San Xiao, ambos os localizados dentro do termo municipal de Narón, tamén foron o destino final para un total de 46 persoas. Entre distintos emprazamentos do concello de Monfero contabilízanse 16 paseados e 21 no caso do municipio de Pontedeume, no que a parroquia de Ombre cobrou un especial protagonismo. Entre os camposantos da parroquia de Grañas do Sor (Mañón) e os das Pontes, Laraxe (Cabanas) e A Capela contabilízanse un total de 34 vítimas.
A contorna da igrexa de Mugardos, a poboación de Sillobre e outros lugares de Cedeira, Miño, Cerdido, Ortigueira e Neda son referencias que tampouco deben ser obviar cando se trata de percorrer aquelas zonas de especial significado no caso de querer reconstruír a memoria histórica. E é que esta pasa tan desapercibida que aínda hoxe en poucos lugares unha placa encárgase de recordar que, ademais do que a primeira ollada se ve, aquel camposanto, cuartel ou cuneta teñen unha historia que non convén esquecer para tratar de evitar que se volva a repetir.
Non pasa así no caso do castelo de San Felipe, onde existe un lugar no que o pasado xoves se volveu a recordar a Amada García, unha veciña de Mugardos condenada e fusilada por ser militante comunista. Deste tráxico final pasaron xa 72 anos, pero o paso do tempo non evita que familiares e membros da Asociación Memoria Histórica Democrática deixen de cumprir ano tras ano coa homenaxe a unha muller que perdeu a vida tres meses logo de dar a luz ao seu fillo Gabriel, tamén presente no acto conmemorativo.
No transcurso do mesmo, o secretario da AMHD, Enrique Barrera, recordou que durante moitos anos pensouse que o fusilamento de Amada García fora por bordar o escudo constitucional nunha bandeira republicana. Un expediente recuperado no arquivo militar demostra, no entanto, que o verdadeiro motivo tivo máis que ver coa súa afiliación ao partido comunista. O fillo primeiro e, a continuación, outros asistentes depositaron flores na súa memoria.
As Pontes
Os restos de familia Ramos Ferreiro foron recuperados
O concepto de Memoria Histórica golpeou sorpresivamente un cálido día verán coa escavación da única fosa ata agora exhumada na comarca. Sen ningún símbolo externo, a veciñanza das Pontes, no entanto, sabía que no cemiterio había restos humanos sen identificar. E así fora durante os últimos 70 anos para catro membros da familia Ramos Ferreiro: os pais, Manuel e Juana, e dous dos seus seis fillos, Manuel e José. Pero no verán de 2006, fillos, primos e netos dos fusilados déronse cita desde moi cedo no camposanto pontés para romper con xestos máis que con palabras un silencio longamente forzado. Da man da Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica (ARMH), e sobre as once da mañá, a terra liberou o que para si gardara desde o ano 36. Un anaco de cranio e algunhas pezas de vestir foron a evidencia dun suceso que, aínda que na retina daqueles que o presenciaron e na memoria colectiva de todo un pobo, está considerado un dos máis crueis de cantos poidan saír á luz por mor da creación da ARMH. No entanto, o tempo que todo cúrao e o feito de poder enterrar os restos da fosa xunto a outros familiares xa falecidos pechou definitivamente unha ferida que permanecera aberta demasiados anos.
Valdoviño
O último alcalde de Serantes morreu xunto aos seus
O tempo e a natureza poida que contribúan a borrar as pegadas de Alejandro Porto Leis (alcalde de Serantes), Modesto del Río Polo (labrador e veciño de San Xurxo), Jesús Miño e Avelino Landeira (carpinteiro) que morreron fusilados en febreiro de 1938 nas inmediacións da praia de Valdoviño. A Asociación Memoria Histórica Democrática (AMHD) tivo interese fai algúns anos en buscar uns restos que poden converterse en testemuñas mudas de feitos históricos. A pesar do uso das máis modernas tecnoloxías, a terra non quixo desvelar o que outros buscaban. Entre eles, os descendentes desa persoa que ocupou a alcaldía de Serantes antes de que esta anexionásese á administración do Concello de Ferrol. Alejandro Porto Leis morreu acompañado daqueles que conseguiran mantelo oculto durante algúns meses. O secretario da AMHD, Enrique Barreira, aínda hoxe mantén que o destino dos fusilados non foi outro que o areal de Valdoviño. Neste sentido, advirte que tanto o efecto das mareas, como outras erosións poden contribuír a destruír os restos do último alcalde republicano de Serantes e daqueles que quixeron compartir con el ata a morte. A fosa, segundo Enrique Barreira, non estaría moito máis alá da zona agora coñecida como A Rotonda.
A Capela
Salvio Antón ten a referencia paterna nun cemiterio
Salvio Antón aínda hoxe trata de reconstruír a súa historia persoal que se viu truncada a partir do fusilamento do seu pai, feito que ocorreu no verán do 36 no cemiterio da Capela. Unha fotografía do seu proxenitor e varios impactos das balas sobre a parede do camposanto son algúns dos poucos recordos que este veciño conserva dun home do que un día destacou tanto a súa intelixencia, "sabía o xeito de saír adiante", como o seu afán por saber puña "escola polas casas e estudaba perito". Joaquín Antón Rodeiro tiña 27 anos e un fillo de 13 meses cando, xunto a Manuel Franco Bermudez e Francisco Guerreiro, foi fusilado o 19 de agosto ante un dos muros do camposanto da Capela. Na primavera de 2008, Diario de Ferrol percorría da man daquel neno orfo, agora xa xubilado, os lugares que para Salvio Antón aínda son a súa referencia de vida e morte dun home ao que non coñeceu fisicamente pero ao que deu forma, en canto á súa personalidade, gustos e afeccións, con retrincos de comentarios recollidos entre veciños, amigos e familiares. Para ese home reclama, ademais da súa inocencia, ?non cometera delito algún?, o agarimo que como fillo aínda agora profésalle. ?Porque eu sinto que era o meu pai?. Unha condición que está por encima de calquera outra.
Cedeira
A homenaxe ás vítimas do campo de concentración
A contorna da praia da Magdalena, no municipio de Cedeira, gardou durante anos un gran segredo para a inmensa maioría da poboación da comarca. Non así nin para os membros da Asociación Memoria Histórica Democrática, con sede en Ferrol, nin para Dores Bouzamayor Freire. Eles sabían que ese lugar, ademais de auga e area, mudara temporalmente a súa aparencia ata converterse en campo de concentración para un grupo de presos republicanos que ocuparon improvisados barracóns de tipo industrial. A eles acudía con certa regularidade Dolores Bouzamayor a fin de obter alimentos. Así o explicada ela mesma a diario de Ferrol uns meses atrás. "Eu recordo a fila de xente esperando quenda e ir ata alí coa miña avoa para facernos con sóbralas do rancho que lle daban aos presos". Pero a guerra civil deixou outras pegadas máis profundas na vida desta cedeirense. A morte do seu pai nun enfrontamento coa Garda Civil foi, sen dúbida, a máis grave. Pero tamén houbo outras. A súa temperá incorporación á vida laboral e estigmas sociais pola súa condición de filla dun fusilado tamén debe ser contabilizado no apartado de desgustos. Pero Dolores Bouzamayor soubo aproveitar o acto homenaxe ás vítimas do campo de concentración, feito que tivo lugar o día 30 de outubro e que contou coa presenza do presidente do Principado de Asturias, Vicente Álverez Areces, para profundar na catarse que evita as bágoas e reconcilia cos que non pensan nin senten como ti.
As Pontes
Os restos de familia Ramos Ferreiro foron recuperados
O concepto de Memoria Histórica golpeou sorpresivamente un cálido día verán coa escavación da única fosa ata agora exhumada na comarca. Sen ningún símbolo externo, a veciñanza das Pontes, no entanto, sabía que no cemiterio había restos humanos sen identificar. E así fora durante os últimos 70 anos para catro membros da familia Ramos Ferreiro: os pais, Manuel e Juana, e dous dos seus seis fillos, Manuel e José. Pero no verán de 2006, fillos, primos e netos dos fusilados déronse cita desde moi cedo no camposanto pontés para romper con xestos máis que con palabras un silencio longamente forzado. Da man da Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica (ARMH), e sobre as once da mañá, a terra liberou o que para si gardara desde o ano 36. Un anaco de cranio e algunhas pezas de vestir foron a evidencia dun suceso que, aínda que na retina daqueles que o presenciaron e na memoria colectiva de todo un pobo, está considerado un dos máis crueis de cantos poidan saír á luz por mor da creación da ARMH. No entanto, o tempo que todo cúrao e o feito de poder enterrar os restos da fosa xunto a outros familiares xa falecidos pechou definitivamente unha ferida que permanecera aberta demasiados anos.
Valdoviño
O último alcalde de Serantes morreu xunto aos seus
O tempo e a natureza poida que contribúan a borrar as pegadas de Alejandro Porto Leis (alcalde de Serantes), Modesto del Río Polo (labrador e veciño de San Xurxo), Jesús Miño e Avelino Landeira (carpinteiro) que morreron fusilados en febreiro de 1938 nas inmediacións da praia de Valdoviño. A Asociación Memoria Histórica Democrática (AMHD) tivo interese fai algúns anos en buscar uns restos que poden converterse en testemuñas mudas de feitos históricos. A pesar do uso das máis modernas tecnoloxías, a terra non quixo desvelar o que outros buscaban. Entre eles, os descendentes desa persoa que ocupou a alcaldía de Serantes antes de que esta anexionásese á administración do Concello de Ferrol. Alejandro Porto Leis morreu acompañado daqueles que conseguiran mantelo oculto durante algúns meses. O secretario da AMHD, Enrique Barreira, aínda hoxe mantén que o destino dos fusilados non foi outro que o areal de Valdoviño. Neste sentido, advirte que tanto o efecto das mareas, como outras erosións poden contribuír a destruír os restos do último alcalde republicano de Serantes e daqueles que quixeron compartir con el ata a morte. A fosa, segundo Enrique Barreira, non estaría moito máis alá da zona agora coñecida como A Rotonda.
A Capela
Salvio Antón ten a referencia paterna nun cemiterio
Salvio Antón aínda hoxe trata de reconstruír a súa historia persoal que se viu truncada a partir do fusilamento do seu pai, feito que ocorreu no verán do 36 no cemiterio da Capela. Unha fotografía do seu proxenitor e varios impactos das balas sobre a parede do camposanto son algúns dos poucos recordos que este veciño conserva dun home do que un día destacou tanto a súa intelixencia, "sabía o xeito de saír adiante", como o seu afán por saber puña "escola polas casas e estudaba perito". Joaquín Antón Rodeiro tiña 27 anos e un fillo de 13 meses cando, xunto a Manuel Franco Bermudez e Francisco Guerreiro, foi fusilado o 19 de agosto ante un dos muros do camposanto da Capela. Na primavera de 2008, Diario de Ferrol percorría da man daquel neno orfo, agora xa xubilado, os lugares que para Salvio Antón aínda son a súa referencia de vida e morte dun home ao que non coñeceu fisicamente pero ao que deu forma, en canto á súa personalidade, gustos e afeccións, con retrincos de comentarios recollidos entre veciños, amigos e familiares. Para ese home reclama, ademais da súa inocencia, ?non cometera delito algún?, o agarimo que como fillo aínda agora profésalle. ?Porque eu sinto que era o meu pai?. Unha condición que está por encima de calquera outra.
Cedeira
A homenaxe ás vítimas do campo de concentración
A contorna da praia da Magdalena, no municipio de Cedeira, gardou durante anos un gran segredo para a inmensa maioría da poboación da comarca. Non así nin para os membros da Asociación Memoria Histórica Democrática, con sede en Ferrol, nin para Dores Bouzamayor Freire. Eles sabían que ese lugar, ademais de auga e area, mudara temporalmente a súa aparencia ata converterse en campo de concentración para un grupo de presos republicanos que ocuparon improvisados barracóns de tipo industrial. A eles acudía con certa regularidade Dolores Bouzamayor a fin de obter alimentos. Así o explicada ela mesma a diario de Ferrol uns meses atrás. "Eu recordo a fila de xente esperando quenda e ir ata alí coa miña avoa para facernos con sóbralas do rancho que lle daban aos presos". Pero a guerra civil deixou outras pegadas máis profundas na vida desta cedeirense. A morte do seu pai nun enfrontamento coa Garda Civil foi, sen dúbida, a máis grave. Pero tamén houbo outras. A súa temperá incorporación á vida laboral e estigmas sociais pola súa condición de filla dun fusilado tamén debe ser contabilizado no apartado de desgustos. Pero Dolores Bouzamayor soubo aproveitar o acto homenaxe ás vítimas do campo de concentración, feito que tivo lugar o día 30 de outubro e que contou coa presenza do presidente do Principado de Asturias, Vicente Álverez Areces, para profundar na catarse que evita as bágoas e reconcilia cos que non pensan nin senten como ti.
Nenhum comentário:
Postar um comentário