Tres días que cambiaron o norte

Na 2ª parte no capítulo sobre o Cruceiro Almirante Cervera menciona o caso de Manuel Barreiro

Autor: Xosé Manuel suárez
Editorial: Central Librera (Ferrol)

A audacia e o terror dos alzados lograron o dominio do Arsenal

             

Francisco Varela - Ferrol / A Voz  16 de marzo de 2014                

A vitoria dos sublevados en Ferrol en xullo de 1936 decidiuse no Arsenal Militar. ¿Como foi posible que media ducia de oficiais rebeldes lograsen dominar unha das principais cidades militares de España fronte a unha enorme masa de traballadores e mariñeiros fieis á República?. A pregunta failla o historiador Xosé Manuel Suárez, no seu libro Crónica negra da Marina Española, editado este mes en Ebook.

Ocorreu que coñecida a noticia do golpe no norte de África, o Goberno republicano decidiu enviar os seus mellores navíos de guerra cara ao Estreito para cortarlles o paso. De Ferrol saíron os modernos cruceiros Liberdade e Cervantes, e do Cantábrico onde se atopaba virou rumbo ao sur o Jaime I. Intentouse tapar un flanco pero quedou ao descuberto Ferrol. Se a iso se engade a descoordinación entre o movemento obreiro e os líderes da mariñeiría republicana a sorte estaba botada. Caeu Ferrol entre o 20 e o 23 e como fichas de dominou logo Galicia e o Cantábrico quedaron en mans franquistas. Co que o abastecemento das frontes de Asturias e resto da cornixa quedou cortado. Para Suárez, «Ferrol, pola súa tradición obreira e militar, foi na zona norte o principal escenario da ofensiva do fascismo sublevado contra a poboación maioritariamente republicana e unha clase media de ideais democráticos».

A pesar de todo, as forzas leais non permaneceron cos brazos cruzados. O oficial Dionisio Mouriño, do acoirazado España, intentou saír do Arsenal ao mando de 200 mariñeiros para chegar ao Concello, que se atopaba no Cantón, e protexer aos líderes republicanos que alí se atopaban, Xaime Quintanilla, López Bouza, o alcalde Santamaría... Pero non o conseguiron porque á porta lles esperaban unidades de artilleiros e Dionisio é abatido. Ao caer o líder morto, o efecto é demoledor para os leais. Á vez, o pobo desarmado manifestouse con heroísmo, engade, ante o Arsenal para pedir armas e defender a legalidade republicana. Tamén foi dispersado a tiros: Só en tres días, tres días que cambiaron Ferrol, máis de 30 mortos e un centenar de feridos. En realidade, «os obreiros e os mariñeiros -suxire o historiador- como nas xornadas da revolución rusa, loitaban xuntos contra a reacción fascista e enfrontábanse aos oficiais que querían dominar os barcos para sumalos á rebelión militar».

A artillería toma a rúa

O Rexemento de Artillería de Ferrol, o mellor armado de España, facíase coas rúas da cidade. Aínda que a loita decisiva se daba no interior do Arsenal, polo control dos buques que quedaban en Ferrol. Cabos, mariñeiros e fogoneros chegaron a dominar o acoirazado España e o cruceiro Almirante Cervera onde subiron a bordo incluso obreiros, mulleres e nenos. Pero ao non estar en condicións de combate tivo que renderse o mércores día 22 de xullo. No éxito dos alzados xogou un papel determinante o capitán de navío Francisco Moreno sobre todo no acontecido intramuros do Arsenal.

Nomeado enseguida Francisco xefe da Frota sublevada e máis tarde ministro con Franco, co que participara, en 1934, na represión da revolución mineira de Asturias. Un ferrolán líder no levantamento fascista, que non foi o único, porque tamén o foi o seu irmán Salvador, e Camilo Alonso Vega e outros moitos.

Pero o Cervera non puido saír do dique seco da que logo foi Bazán. De facelo podía situarse no medio da ría e bombardear as posicións dos sublevados. O día 22 de xullo, a sorte estaba botada. Iniciouse o período de terror para consolidar a vitoria en Ferrol cos fusilamentos sumarios e paseos e asasinatos dos opositores. Nesta fase xogou un papel determinante, di o historiador, o ferrolán Victoriano Suanzes, primeiro responsable do período máis duro da represión. Premiado máis tarde co generalato. Entre xullo e novembro de 1936 foron pasados polas armas en Ferrolterra preto de 500 persoas, cunha media de sete homicidios diarios, a metade das vítimas de toda a provincia. A incidencia da represión franquista elevou en catro puntos a taxa de mortalidade en municipios como Ferrol, Fene e Mugardos e afectou a todos os sectores sociais, aínda que con maior virulencia nos asalariados. Os alzados eliminaron tamén ao almirante Azarola.

O triunfo en Ferrol levou a destitución de todas as corporacións democráticas. No seu lugar foron recolocadas as elites da etapa monárquica. As forzas mariñeiras e suboficialidad máis dinámicas e republicanas do momento deixaran Ferrol a bordo do Liberdade e Cervantes.