80 anos desde que Galicia é, oficialmente, nación

Plácido Castro

Traducción Estación Atlántica

Do 16 ao 18 de setembro de 1933 celebrouse en Berna (Suiza) o IX Congreso de Nacionalidades Europeas, organismo da Sociedade de Nacións, que recoñeceu a Galicia como nación.

 

El Diario.es - Marcos Pérez Pena 13/9/14

"Calquera que sexa o réxime político en que Galicia viva, a nosa terra, autónoma ou non, está xa proclamada moralmente como unha nación". Deste xeito subliñou Plácido Castro, responsable de Relacións Internacionais do Partido Galeguista, a importancia histórica da participación de Galicia no IX Congreso de Nacionalidades Europeas, organismo da Sociedade de Nacións, que se celebrou do 16 ao 18 de setembro de 1933, e que supuxo o primeiro recoñecemento oficial do país como nación. O recoñecemento chegou nun momento no que a Sociedade de Nacións (o equivalente no periodo de entreguerras á actual ONU) comezou a perder autoridade, en boa medida polas tensións que acabaron levando á Segunda Guerra Mundial. Con todo, o feito histórico e legal quedou fixado e o propio Castelao no seu Sempre en Galiza destaca que "Galicia é unha nacionalidade, e como tal foi recoñecida en Berna, polo IX Congreso das Minorías Nacionais Europeas, adscrito á Sociedade das Nacións".

 

Celébranse esta semana os 80 anos deste recoñecemento, escasamente reivindicado na actualidade, ata desde boa parte do galleguismo. En boa medida foron nos últimos anos o Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (IGADI) e a propia Fundación Plácido Castro os que con máis forza chamaron a atención sobre a importancia do evento, sobre todo no seu 75 aniversario, coa organización dunha mesa de debate e a colocación dunha placa na casa de Plácido Castro en Vigo. Entón, Xulio Ríos, director do IGADI, destacaba que "fose do fin político de cada un, xa sexa a autodeterminación, a independencia, o autonomismo, o regionalismo..., o sucedido en 1933 é un feito histórico" e lamentaba que "é unha realidade da que hai un gran descoñecemento na sociedade e que os líderes políticos galegos non deberían obviar".

 

O Congreso de Nacionalidades Europeas naceu en 1925 para reivindicar o dereito á autonomía (administración nacional propia) e ao libre desenvolvemento cultural das nacións sen Estado e das minorías nacionais existentes en Europa. Rexeitaba a modificación das fronteiras políticas existentes e reclamaba sistemas electorais que permitisen ás minorías contar cunha representación proporcional á súa significación numérica. Para ingresar no Congreso "a parte solicitante debía proporcionar probas ou manifestacións que evidenciasen a súa existencia mediante signos exteriores demostrativos dunha vida colectiva con carácter duradero", como recolle o IGADI nunha publicación especial.

 

Xa nos anos trinta Galicia achegouse a este organismo da man de vascos e cataláns e despois de que unha delegación do CNE (liderada polo seu secretario xeral, o estoniano Y. Ammende) realizase unha visita ao noso país. O Partido Galeguista buscaba fundamentalmente, segundo o IGADI, "o establecemento dun marco de cooperación cos movementos afines que permitisen a universalización de Galicia no dobre sentido de facer que Europa nos coñeza e nós coñecer mellor Europa" e o "recoñecemento da condición de nación por parte dun organismo internacional de considerable prestixio e reputación".

 

Plácido Castro, formado no Reino Unido desde moi novo, foi o encargado de representar a Galicia no Congreso, e foi recibido polo presidente do Consello da Sociedade de Nacións, Mowinckel, primeiro ministro noruego, e polo presidente do parlamento suizo, M. Motta. Na declaración presentada ao congreso proclamábase que Galicia "é unha nación ben definida, que se diferencia claramente dos outros pobos que habitan España. A súa orixe, a súa historia, o seu idioma, e os seus costumes xustifican esta diferenza dun xeito absoluto", á vez que reivindicaba "o dereito innegable do pobo galego a dispoñer de si mesmo" e reclamaba "a plena liberdade do emprego do seu idioma materno, especialmente na instrución". A declaración engadía que "Galicia desexa vivir en boas relacións coas outras nacionalidades de España e quere colaborar con elas para a reglamentación de todas as cuestións de interese común. É evidente que non opón ningún obstáculo á realización dun ideal federal, calquera que sexa o seu amplitud".

 

Á súa volta a Galicia Plácido Castro deu conta da importancia do que acababa de suceder en Berna en tres artigos que publicou no Pobo Galego, o primeiro o 30 de setembro, no que destacaba que "por primeira vez na súa historia Galicia concorreu con personalidade propia a un Congreso internacional". O segundo o 5 de outubro, no que Castro destacaba que unha das resolucións do congreso fixera constar que "a autonomía territorial é o medio máis adecuado de resolver os problemas minoritarios, cando se trata de minorías que ocupan, en masa compacta, un territorio definido", o que viña apoiar as reivindicacións de autogobierno do PG: "algo que se relaciona directamente co problema de Galicia e vén confirmar, coa máis alta autoridade, a posición do movemento galleguista".

 

O terceiro artigo, titulado Galicia, nacionalidade europea, facía fincapé na importancia histórica da participación de Galicia no Congreso. Plácido Castro destacaba "o recoñecemento por unha organización internacional, integrada por representantes de corenta millóns de europeos, pertencentes a catorce nacionalidades, de que o noso pobo constitúe unha nación". Tamén constataba o ánimo que supuxera para a "universalización de Galicia", o que constituía "outra constante aspiración do galleguismo". No texto, Castro descartaba o "separatismo", apostaba por "formar parte dunha Federación, calquera que sexa a súa amplitud. Federación hispánica, ibérica, europea ou mundial, con todas declárase compatible o nacionalismo galego". E concluía que "Galicia, porque é galega, polos seus propios méritos, conseguiu ocupar un posto que non estivera ao seu alcance si conformásese con ser un anaco da España grande. É dicir, que Galicia, sendo galega, é máis universal e ten máis personalidade que si perde a súa identidade nun estado español uniforme". Neste artigo Castro destacou, ademais, que "calquera que sexa o réxime político en que Galicia viva, a nosa terra, autónoma ou non, está xa proclamada moralmente como unha nación".